Nghệ thuật > Âm nhạc và múa

Múa dân gian của dân tộc Cao Lan ở Phú Lương, Thái Nguyên phản ánh cuộc sống lao động phong phú, đa dạng qua những động tác múa, nó được thể hiện từ nội dung đến hình thức; từ ngôn ngữ động tác, tính chất đến phong cách, tính cách múa của người thực hiện. Mỗi điệu múa là bức tranh muôn màu về cuộc sống lao động của người dân, đem lại giá trị lớn cho nghệ thuật múa Cao Lan nói riêng và múa dân gian Việt Nam nói chung.

Nhiều nhà nghiên cứu, phê bình, lý luận thích ví von hình tượng, đã gọi âm nhạc và múa là “một cặp song sinh”, hay đó là sự gắn bó mật thiết với nhau như “hình với bóng”, như “môi với răng”. Lãng mạn hơn, có người còn ví, hay “múa với nhạc là sự gắn bó hữu cơ, khăng khít như là phần hồn của nhau”. Đó cũng chính là lý do khiến cho các nhà nghiên cứu đều thống nhất với nhận định “âm nhạc là linh hồn của múa”.

Nhìn lại hai năm qua, trên mặt trận chống dịch COVID-19, các văn nghệ sĩ đã thực sự trở thành chiến sĩ. Những hoạt động nghệ thuật nói chung, âm nhạc nói riêng, đã có cách thức riêng để trở thành vũ khí cùng chung tay vào cuộc chiến chống đại dịch với các lực lượng khác. Tinh thần nhân văn, chia sẻ, xoa dịu nỗi đau trong đại dịch đã được lan tỏa qua nhiều tác phẩm và trên mỗi hành trình chống dịch của rất nhiều nghệ sĩ khắp cả nước.

“Ký sự Trường Sa” là sản phẩm âm nhạc độc đáo có sự kết hợp EDM, rap và dân ca Nam Trung Bộ do nữ ca sĩ trẻ Hà Myo và Thế Phương VBK thực hiện. Ca khúc ngợi ca vẻ đẹp Trường Sa, ý chí, nghị lực của các chiến sĩ, tình cảm gắn bó giữa các chiến sĩ với người dân đến với đảo, lan tỏa năng lượng và nhiệt huyết cũng như tình yêu Tổ quốc và biển đảo tới thế hệ trẻ.

Việc đưa các yếu tố dân gian vào ca khúc Việt Nam trong những năm gần đây, đã hình thành nên một dòng ca khúc với tên gọi dòng ca khúc dân gian đương đại (DGĐĐ). Trong quá trình hình thành và phát triển, dòng ca khúc này đã có những đóng góp nhất định cho nền văn hóa nước nhà. Đó là việc giữ lại những giá trị của văn hóa dân gian xưa trong cuộc sống đương đại. Bên cạnh đó, ca khúc DGĐĐ còn tham gia vào việc điều chỉnh ngôn ngữ âm nhạc trong giao lưu văn hóa và giáo dục tình yêu quê hương, đất nước, con người cho thế hệ trẻ, qua đó tạo đà để phát triển ở những năm tiếp theo với những giá trị riêng.

Hát nói - một thể tài đã hình thành và phát triển lâu đời trong nền văn học nghệ thuật dân gian Việt Nam, không những tạo nên vẻ đẹp cho thơ ca mà còn là phương cách giúp cho nhiều loại hình diễn xướng đạt tới đỉnh cao của nghệ thuật trình diễn. Hát nói phát triển rực rỡ vào khoảng cuối TK XVIII đến TK XIX, gắn liền với những tác giả tài danh như: Nguyễn Công Trứ, Dương Khuê, Cao Bá Quát, Chu Mạnh Trinh, Nguyễn Khuyến, Tú Xương, Tản Đà… Đến nay, hát nói vẫn là nguồn chất liệu dồi dào trong các tác phẩm đương đại mang âm hưởng dân gian, cho thấy sức sống bền bỉ của thể loại này trong đời sống nghệ thuật dân tộc Việt Nam.

Các loại hình nghệ thuật diễn xướng dân gian với vai trò là mạch nguồn nuôi dưỡng tâm hồn con người, đã tạo nên sức mạnh tinh thần to lớn suốt tiến trình dựng nước và giữ nước của dân tộc ta. Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh giao lưu, hội nhập quốc tế, cũng như sự phát triển của nền nghệ thuật biểu diễn đương đại, những nét diễn, điệu múa, đặc biệt là lối hát dân gian tiêu biểu của nghệ thuật diễn xướng truyền thống đang đứng trước nhiều thách thức. Bởi vậy, việc gìn giữ, trao truyền cho thế hệ mai sau những tinh hoa của nghệ thuật truyền thống đang là mối quan tâm, trăn trở của các nghệ nhân, nhà quản lý và công chúng, để những loại hình này tiếp tục phát triển xứng tầm với vai trò và vị trí của nó trong đời sống đương đại.

Đưa dân ca vào môi trường giáo dục phổ thông là một hoạt động thiết thực, góp phần giữ gìn, phát huy và trao truyền những di sản văn hóa phi vật thể cho thế hệ trẻ. Gần đây, những chương trình, dự án đưa dân ca vào các trường phổ thông đã được thực hiện và đạt được kết quả đáng ghi nhận. Tuy nhiên, việc dạy dân ca cho học sinh phổ thông ở các bậc học vẫn còn những vấn đề cần quan tâm như: phương thức dạy, cách hướng dẫn học sinh tiếp cận với dân ca, hình thức rèn luyện, trau dồi kiến thức về dân ca… Từ những khảo sát và nghiên cứu thực tế, trong bài viết này, chúng tôi nêu ra một số vấn đề và gợi mở về việc phát triển dạy dân ca trong môi trường giáo dục phổ thông hiện nay.

Trong không gian tươi trẻ, tuôn tràn sức sống của những ngày Tết đến xuân về, âm nhạc truyền thống là một phần không thể thiếu để làm nên những ngày Tết đúng nghĩa. Nằm trong không gian văn hóa độc đáo của mảnh đất duyên hải miền Trung, ngày Tết xứ Quảng may mắn còn lưu giữ nhiều giá trị văn hóa cổ truyền. Mỗi độ đất trời vào xuân, trên các nẻo đường quê, chúng ta dễ dàng bắt gặp những hội bài chòi, hát sắc bùa hay những câu hò, điệu lý vang lên trong không khí tưng bừng, rộn rã.

Hoạt động sáng tạo trong lĩnh vực nghệ thuật rất quan trọng bởi nó được xem là then chốt để tạo nên những tác phẩm hội tụ tinh hoa, phẩm chất của xã hội đương thời. Chính sách văn hóa với lĩnh vực sáng tạo nghệ thuật sẽ là cơ hội và động lực để nghệ sĩ được thể hiện bản chất của sáng tạo nghệ thuật là sự tự do. Lựa chọn hai lĩnh vực tiêu điểm của nghệ thuật là âm nhạc và mỹ thuật, bài viết tập trung phân tích để thấy rõ mối quan hệ cũng như sự tác động của chính sách văn hóa với sáng tạo nghệ thuật từ thời kỳ Đổi mới cho tới nay.