Báo chí số đang trở thành công cụ quan trọng và linh hoạt trong công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể tại Việt Nam. Việc vận dụng các lợi thế của báo chí hiện nay đang ứng dụng công nghệ số và truyền tải thông tin trên môi trường số không chỉ giúp Di sản văn hóa phi vật thể đến gần với công chúng hơn mà còn góp phần thúc đẩy sáng tạo, đổi mới trong công tác truyền thông văn hóa. Bài viết đề cập đến báo chí và báo chí số, những thách thức của báo chí số đối với các nhà báo hiện nay.

Dữ liệu số góp phần bảo tồn, phát huy giá trị di sản văn hóa - Nguồn: Thảo Nguyên

Sự phát triển nhanh chóng của xã hội hiện đại và xu hướng toàn cầu hóa khiến môi trường sống của văn hóa bị hạn hẹp, không còn, di sản cũng mất đi điều kiện tồn tại tự nhiên. Để khắc phục điều này, báo chí, đặc biệt là báo chí số, với khả năng ứng dụng công nghệ như AI (trí tuệ nhân tạo), AR/VR, podcast, video tương tác… không chỉ làm phong phú trải nghiệm cho độc giả mà còn giúp tái hiện sinh động các giá trị văn hóa. Đồng thời, còn là chiến lược phối hợp giữa báo chí, nhà nghiên cứu và cộng đồng để tạo ra các sản phẩm truyền thông chất lượng, góp phần lan tỏa và khơi dậy niềm tự hào về di sản dân tộc.

1. Báo chí và báo chí số hiện nay

Theo Luật Báo chí 2016: “Báo chí là sản phẩm thông tin được thể hiện dưới các loại hình báo in, báo nói, báo hình, báo điện tử, có nội dung phản ánh kịp thời tình hình chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội… đáp ứng nhu cầu thông tin của nhân dân, phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng và Nhà nước” (1).

Ngày 6-4-2023, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược chuyển đổi số báo chí đến năm 2025, định hướng đến năm 2030 với mục tiêu xây dựng các cơ quan báo chí theo hướng chuyên nghiệp, nhân văn, hiện đại; đảm bảo vai trò dẫn dắt, định hướng dư luận xã hội, giữ vững chủ quyền thông tin trên không gian mạng; làm tốt sứ mệnh thông tin tuyên truyền phục vụ sự nghiệp cách mạng của Đảng, sự nghiệp đổi mới của đất nước.

Nền báo chí số trên thế giới đến thời điểm hiện tại đã bước vào giai đoạn chuyển đổi số thứ 3, với việc ứng dụng công cụ Open AI, ChatGPT vào sản xuất, sáng tạo nội dung.

Giai đoạn thứ nhất: mốc đánh dấu là sự xuất hiện của tờ Chicago Tribune online (Mỹ) (chicagotribune.com), tờ báo mạng điện tử đầu tiên trên thế giới, vào năm 1992. Đây được cho là giai đoạn ra đời của báo chí số, hay còn gọi là báo internet, báo điện tử, báo mạng điện tử, báo online. Thời điểm này báo chí số ra đời nhờ công nghệ số hóa dữ liệu và môi trường internet.

Tại Việt Nam, ngày 31-12-1997, tờ Tạp chí Quê hương online của Ủy ban về người Việt Nam ở nước ngoài ra số đầu tiên online, đánh dấu từ báo sử dụng công nghệ đầu tiên. Tiếp theo là sự xuất hiện của Báo Nhân Dân điện tử tháng 6-1998; Đài Tiếng nói Việt Nam và Đài Truyền hình Việt Nam hòa mạng internet vào 1999; các tờ báo điện tử độc lập VnExpress và Vietnamnet ra đời lần lượt vào năm 2002, 2003…

Giai đoạn thứ hai: là giai đoạn báo chí chuyển đổi số. Đầu năm 2010, những thành tựu vượt trội của cuộc Cách mạng công nghiệp 4.0 với dữ liệu lớn (Big Data), điện toán đám mây (Cloud Computing), internet vạn vật kết nối (IoT), AI được ứng dụng vào lĩnh vực báo chí, đã tác động đến chuyển đổi số báo chí. Một trong những kết quả của chuyển đổi số báo chí là sự xuất hiện phổ biến các mô hình truyền thông mới: “Tòa soạn hội tụ”, “Báo chí đa phương tiện”, “Báo chí đa nền tảng”, “Báo chí di động”, “Báo chí mạng xã hội”... Nhiều tờ báo in, chương trình phát thanh, truyền hình cũng dịch chuyển lên nền tảng internet. Cùng với đó, công nghệ kỹ thuật hiện đại cho phép nhà báo sáng tạo thêm nhiều hình thức truyền thông hấp dẫn: Mega-story, Inforgraphics, Long-form, Data journalism, Media, Lens, Podcast, Video… Chuyển đổi số báo chí cũng giúp các cơ quan báo chí thay đổi phương thức quản trị nội bộ tòa soạn, quản trị quy trình xuất bản, quản trị dữ liệu, quản trị tương tác công chúng… tích hợp hoàn toàn trên phần mềm hệ thống CMS.

Giai đoạn thứ ba: được đánh dấu vào thời điểm tháng 5-2018, Google trình diễn trợ lý ảo có khả năng nói chuyện như người thật, thậm chí ứng biến linh hoạt khi có tình huống bất ngờ trong cuộc hội thoại. Trí tuệ nhân tạo bắt đầu được ứng dụng một cách hệ thống, điều này được nhiều tòa soạn trên thế giới, từ các cơ quan báo chí lớn của Anh, Pháp, Mỹ, Đức, Ý, Nhật, Trung Quốc, Hàn Quốc cho đến các quốc gia đang phát triển như Brazil, Argentina, Việt Nam... ứng dụng mạnh mẽ báo chí trí tuệ nhân tạo.

Trong giai đoạn này nền báo chí Việt Nam được đánh dấu ở Báo Thanh Niên xuất bản ngày 5-1-2021, trở thành đơn vị tiên phong trong ứng dụng AI vào lĩnh vực báo chí khi ra mắt dự án Báo thông minh, tích hợp trí tuệ nhân tạo để đọc tin tức và các nội dung trên trang. Đến nay, nhiều tờ báo Việt Nam cũng đã áp dụng trí tuệ nhân tạo, nhưng ở mức “sơ khai”.

Theo Nhà báo, Lê Quốc Minh, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân: “Báo chí số vẫn là “lõi” của báo chí chuyển đổi số. Thực chất của báo chí chuyển đổi số là việc ứng dụng công nghệ ngày càng hiện đại, tiên tiến vào hoạt động báo chí, làm cho hệ sinh thái báo chí được bồi đắp thêm các tính năng mới, ưu việt, giúp nâng cao chất lượng, hiệu quả truyền thông. Chuyển đổi số báo chí càng mạnh, càng thách thức năng lực thích ứng của các cơ quan báo chí Việt Nam và đội ngũ làm báo” (2).

Theo PGS, TS Đỗ Thị Thu Hằng: “Báo chí số (digital journalism) là loại hình báo chí “sử dụng công nghệ số vận hành, đồng thời sáng tạo nội dung, sản xuất các dòng sản phẩm số, kinh doanh, phát hành trên các nền tảng số, trong một hệ sinh thái số” (3).

Hiện nay, cách tiếp cận nền báo chí mới đang được nhiều cơ quan báo chí tại Việt Nam áp dụng như: Báo Văn hóa có sản phẩm báo chí số “Phục dựng, tái tạo và hồi sinh các di sản văn hóa quý giá bằng công nghệ” (4). Tác phẩm tạo dựng một di sản sống động qua nhiều cách thể hiện bằng nhiều hình thức để công chúng tiếp cận tác phẩm một cách sinh động, dễ dàng, hiểu biết sâu về di sản. Bên cạnh đó các tờ báo: VnExpress, VietnamPlus, Tuổi Trẻ Online, Thanh Niên, Tạp chí Tri thức Znews... đã chuyển đổi mạnh mẽ lên nền tảng số, ứng dụng công nghệ mới (AI, Big Data, giao diện tương tác, mobile app...) vào sản phẩm báo chí.

Một số cơ quan báo chí còn làm nội dung theo công nghệ mới như trải nghiệm thực tế ảo (VR), video 360 độ, tương tác dữ liệu (data journalism). Ở một vài tòa soạn như VnExpress, VTV Digital, Tuổi Trẻ đã có đội ngũ riêng về sản xuất nội dung đa phương tiện.

Tuy nhiên, báo chí số Việt Nam còn những hạn chế: Chưa số hóa triệt để quy trình làm báo: vẫn còn tình trạng làm báo điện tử theo cách “chuyển bài giấy lên mạng”. Ứng dụng công nghệ mới còn hạn chế: chưa khai thác sâu trí tuệ nhân tạo, phân tích dữ liệu lớn (Big Data), blockchain trong bảo mật nội dung. Nội dung số tương tác còn ít: chủ yếu vẫn là đọc - xem - nghe, ít sản phẩm tương tác dạng game hóa, trải nghiệm thực tế mở rộng như quốc tế. Kinh tế báo chí số chưa bền vững, nhiều tòa soạn còn phụ thuộc vào quảng cáo truyền thống, chưa khai thác hết mô hình thu phí nội dung số (paywall).

Qua các định nghĩa trên, có thể thấy, báo chí số không chỉ là một hình thức truyền tải mới mà còn là một mô hình báo chí toàn diện, gắn liền với công nghệ, sự tương tác và thay đổi cách công chúng tiếp cận thông tin. Vậy có thể hiểu báo chí số là một loại hình báo chí hiện đại, sử dụng nền tảng số và internet để truyền tải thông tin. Nó bao gồm: báo điện tử (web), báo trên nền tảng mạng xã hội, podcast, video báo chí trên nền tảng số, ứng dụng tin tức, trí tuệ nhân tạo trong báo chí…

Với lợi thế về công nghệ, tốc độ và tính tương tác báo chí đã và đang đóng vai trò quan trọng trong việc cung cấp thông tin chính thống cho đông đảo độc giả trong nước và quốc tế. Đồng thời với đội ngũ phóng viên, biên tập viên được đào tạo báo chí chuyên nghiệp, có thể cung cấp cái nhìn khách quan, đa chiều và chính xác, giúp công chúng phân biệt đúng - sai, thật - giả. Đây là yếu tố then chốt giúp báo chí giữ vững uy tín và vai trò định hướng trong xã hội hiện đại.

Trong kỷ nguyên công nghệ số, chuyển đổi số không còn là xu hướng mà đã trở thành yêu cầu tất yếu đối với mọi lĩnh vực, bao gồm cả báo chí trong ngành Văn hóa, đặc biệt là mảng di sản văn hóa. Việc áp dụng công nghệ số không chỉ giúp tờ báo mở rộng khả năng truyền tải thông tin mà còn góp phần bảo tồn, quảng bá giá trị di sản một cách sâu rộng và bền vững. Báo chí số không chỉ là công cụ truyền thông mà còn là “người gác cổng” của văn hóa dân tộc. Việc tận dụng tốt sức mạnh của báo chí số chính là một trong những giải pháp quan trọng để bảo tồn và phát triển di sản văn hóa phi vật thể Việt Nam bền vững trong lòng xã hội hiện đại.

Theo định nghĩa của UNESCO, di sản văn hóa là những giá trị vật thể và phi vật thể được cộng đồng kế thừa, gìn giữ, truyền dạy qua nhiều thế hệ, mang đậm bản sắc dân tộc, có ý nghĩa lịch sử, nghệ thuật, học thuật hoặc tinh thần sâu sắc. Di sản văn hóa không chỉ là “sản phẩm”, mà còn là kết tinh của trải nghiệm cộng đồng, mang yếu tố truyền thống - bản sắc - chiều sâu thời gian.

Di sản văn hóa phi vật thể - bao gồm lễ hội, phong tục tập quán, tín ngưỡng dân gian, nghệ thuật truyền thống, tri thức dân gian... đóng vai trò rất quan trọng trong sự phát triển toàn diện của xã hội. Văn hóa phi vật thể không chỉ là “hơi thở” của quá khứ mà còn là “nền tảng” cho tương lai. Việc phát huy giá trị di sản một cách hài hòa giữa bảo tồn và đổi mới sẽ giúp xã hội Việt Nam phát triển bền vững, hiện đại mà vẫn đậm đà bản sắc dân tộc.

2. Chuyển đổi số - Cơ hội và thách thức nhà báo chuyên văn hóa di vật thể

Chuyên trang văn hóa của các cơ quan báo nói chung và tờ báo của ngành Văn hóa nói riêng không đơn thuần chỉ làm nhiệm vụ truyền thông mà còn là cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa di sản và cộng đồng. Mỗi bài viết, mỗi sản phẩm báo chí văn hóa là một hành trình kể lại giá trị văn hóa dân tộc, từ hiện vật, lễ hội, phong tục, đến các nhân vật văn hóa tiêu biểu.

Theo GS Hoàng Chương, nhờ có báo chí mà những lễ hội dân gian được tiến hành hằng năm trong không khí trang nghiêm, hấp dẫn, cộng đồng đến với tâm linh và truyền thống văn hóa dân tộc. Đồng thời, báo chí cũng phê phán các lễ hội tổ chức thiếu nghiêm túc hoặc thương mại hóa lễ hội. Hướng lễ hội thực sự đi vào đời sống tâm linh trong sáng và văn hóa. Nhờ có tiếng nói của báo chí mà các cơ quan chức năng Nhà nước mới biết và mới thực sự chuyển biến, thực sự quan tâm vào việc bảo vệ, việc đầu tư phục hồi những di tích bị hư hỏng, xuống cấp và mất mát. Cũng thông qua báo chí, nhân dân biết được cái quý, cái đẹp, cái giá trị muôn đời của di sản văn hóa dân tộc kể cả vật thể và phi vật thể. Thông qua báo chí, người trong nước, ngoài nước mới biết được cái hay, cái đẹp của tuồng, chèo, múa rối, ca trù, bài chòi, ví giặm, ca Huế, hát xẩm và các loại hình âm nhạc dân gian đặc sắc như: đàn đá Khánh Sơn, đàn hát then Tây Bắc, hát xoan Phú Thọ. Báo chí cũng làm được việc quan trọng là phát huy, tôn vinh những tài năng nghệ thuật từ xa xưa như Đào Duy Từ, Đào Tấn, Nguyễn Diệu, Nguyễn Hiển Dĩnh (tuồng), Tào Mạt (chèo)... (5).

Trong bối cảnh đó, chuyển đổi số là một công cụ đắc lực giúp báo chí ngành Văn hóa thực hiện “sứ mệnh kép”: giữ gìn ký ức dân tộc và lan tỏa tinh thần văn hóa tới thế hệ số.

Số hóa nội dung: thay vì chỉ xuất bản báo in truyền thống, tờ báo có thể xây dựng nền tảng báo điện tử, kết hợp đa phương tiện như video, podcast, hình ảnh 360 độ về di tích, lễ hội... Nhờ vậy, độc giả có thể “trải nghiệm” di sản một cách sinh động, trực quan hơn.

Lan tỏa nhanh chóng giá trị văn hóa tới cộng đồng: một trong những lý do khiến di sản văn hóa phi vật thể có nguy cơ bị mai một là do nhận thức cộng đồng chưa cao, đặc biệt là ở thế hệ trẻ. Báo chí số với hình thức thể hiện sinh động như podcast, video phóng sự, chuyên mục tương tác… giúp người dân, đặc biệt là giới trẻ dễ tiếp cận, hiểu và cảm nhận được giá trị sâu sắc của di sản.

Báo chí số có khả năng truyền tải thông tin rộng khắp, vượt qua mọi ranh giới địa lý và thời gian. Chỉ cần một bài báo điện tử, thông qua các nền tảng số, báo chí có thể lan tỏa hình ảnh nghệ nhân biểu diễn, kể lại câu chuyện làng nghề truyền thống hay nghệ thuật hát xoan, múa rối nước, tục kéo co hoặc truyền tải không khí lễ hội dân gian một cách sống động. Những giá trị chỉ từng tồn tại trong cộng đồng địa phương nay đã có thể đến gần hơn với giới trẻ, học sinh - sinh viên, thậm chí cả kiều bào và bạn bè quốc tế.

Sự kết hợp giữa bài viết với hình ảnh 3D, video, âm thanh, bản đồ tương tác... giúp người đọc “trải nghiệm” di sản như đang tham quan thực tế. Ví dụ: một bài báo về chùa Keo (Thái Bình), trên Báo Dân Việt không chỉ có chữ viết, mà còn đi kèm video bay flycam, âm thanh tiếng chuông chùa, hình ảnh không gian lễ hội...

Lưu trữ và chia sẻ dữ liệu di sản: Các bài viết, tư liệu văn hóa, hình ảnh lịch sử có thể được chuyển đổi sang định dạng số, tổ chức thành kho dữ liệu có cấu trúc. Hệ thống cơ sở dữ liệu báo chí có thể được liên kết với cơ sở dữ liệu di sản văn hóa để tạo kho tư liệu số phong phú. Khi được tích hợp với công cụ tìm kiếm thông minh hoặc chatbot AI, kho dữ liệu này có thể trở thành thư viện báo chí văn hóa sống động, phục vụ bạn đọc, nhà nghiên cứu, sinh viên và công chúng những người yêu văn hóa.

Báo chí hiện đại kết hợp công nghệ số AI và Big Data để tạo ra các thư viện di sản số, triển lãm số, bản đồ di sản. Các thuật toán gợi ý giúp cá nhân hóa nội dung, từ đó tiếp cận đúng đối tượng độc giả có quan tâm đến các lĩnh vực như mỹ thuật dân gian, văn hóa phi vật thể, bảo tồn di sản... Việc số hóa như vậy giúp chống lại sự phai mờ do thời gian và truyền khẩu. Bên cạnh đó, nó giúp bảo tồn các yếu tố văn hóa phi vật thể dưới hình thức mới mẻ và hiệu quả.

Nhờ công nghệ Big Data, tờ báo có thể phân tích hành vi người đọc để hiểu họ quan tâm đến loại hình văn hóa nào (ví dụ: ca trù, nhã nhạc, tranh Đông Hồ…), từ đó đưa ra chiến lược nội dung phù hợp và hấp dẫn hơn.

Tăng tính tương tác với cộng đồng giúp bảo tồn di sản văn hóa: Báo chí số không chỉ là kênh truyền thông một chiều mà còn là nền tảng kết nối các bên liên quan trong bảo tồn văn hóa: từ nghệ nhân, nhà nghiên cứu, nhà quản lý đến cộng đồng người dân. Các nền tảng tương tác như diễn đàn, bình luận, nhóm cộng đồng, blog… tạo điều kiện để mọi người cùng thảo luận, đóng góp, chia sẻ ý tưởng, và quan trọng nhất là khơi dậy tình yêu văn hóa dân tộc. Đồng thời, giúp tờ báo kết nối chặt chẽ với công chúng, tạo môi trường trao đổi, thảo luận và lan tỏa văn hóa trong cộng đồng mạng.

Nhiều chiến dịch truyền thông do báo chí số khởi xướng đã tạo nên phong trào mạnh mẽ trong cộng đồng, như chiến dịch tìm hiểu về Hà Nội “Chuyến tàu điện “Say xẩm” của người trẻ Hà Nội, “Tái hiện không gian Hà Nội xưa ở Hoàng thành Thăng Long” hay các cuộc thi ảnh, video về văn hóa dân gian. Thông qua đó, văn hóa phi vật thể được lan tỏa rộng hơn, sâu hơn vào từng nhóm dân cư. Tận dụng ảnh tư liệu, video, chia sẻ ký ức của cộng đồng để lưu giữ nét văn hóa.

Hỗ trợ quảng bá và phát triển kinh tế, xã hội: báo chí số còn là công cụ quan trọng trong việc xây dựng thương hiệu văn hóa địa phương và quảng bá du lịch. Các phóng sự ảnh, video giới thiệu lễ hội, làng nghề, nghệ thuật truyền thống… không chỉ phục vụ mục tiêu bảo tồn mà còn thúc đẩy phát triển kinh tế, xã hội.

Nhiều địa phương như Huế, Hội An, Bắc Ninh, Hà Giang… đã tận dụng tốt báo chí số để giới thiệu giá trị văn hóa của mình đến du khách trong và ngoài nước. Đây là hướng đi bền vững, vừa giữ gìn văn hóa, vừa tạo sinh kế cho cộng đồng.

3. Nhà báo trước thách thức báo chí số

Trong bối cảnh toàn cầu hóa mạnh mẽ và công nghệ số phát triển không ngừng, việc bảo tồn và quảng bá văn hóa Việt Nam đòi hỏi một cách tiếp cận mới mẻ và chủ động. Nhà báo - với vai trò là những người truyền thông chuyên nghiệp - chính là lực lượng tiên phong, đóng vai trò cầu nối đưa di sản văn hóa Việt Nam hòa vào dòng chảy của thế giới số.

Trước tiên, nhà báo cần đẩy mạnh việc số hóa nội dung văn hóa. Các hình thức truyền thống như bài viết, phóng sự, tin tức cần được chuyển hóa thành những sản phẩm đa phương tiện: video clip, podcast, ảnh 360 độ, thực tế ảo (VR), thực tế tăng cường (AR). Thông qua đó, những giá trị văn hóa phi vật thể như hát quan họ, múa rối nước, ca trù, các lễ hội dân gian… sẽ được ghi lại sống động và truyền tải tới công chúng toàn cầu bằng những trải nghiệm chân thực và hiện đại.

Bên cạnh việc số hóa, nhà báo cũng cần chú trọng đa ngôn ngữ hóa nội dung. Các bài báo, video, phóng sự nên được biên dịch ra nhiều thứ tiếng, đặc biệt là tiếng Anh, nhằm mở rộng đối tượng tiếp cận quốc tế. Đồng thời, nhà báo cần tận dụng các nền tảng quốc tế như Google Arts & Culture, YouTube, TikTok, Facebook… để giới thiệu văn hóa Việt tới bạn bè thế giới một cách linh hoạt, hấp dẫn.

Trong quá trình đó, ứng dụng công nghệ hiện đại là yêu cầu bắt buộc. Nhà báo cần nắm vững các kỹ năng sử dụng công nghệ số, hiểu cách vận dụng trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn (Big Data) để cá nhân hóa nội dung cho từng nhóm đối tượng. Ví dụ, có thể xây dựng bản đồ số các lễ hội dân gian Việt Nam, tạo ứng dụng mobile khám phá ca trù hoặc xây dựng bảo tàng ảo về nghệ thuật truyền thống.

Không chỉ dừng lại ở việc truyền tải, nhà báo còn phải thực hiện vai trò định hướng và giáo dục cộng đồng. Thông qua các chuyên mục văn hóa, tuyến bài nghiên cứu chuyên sâu, các chương trình tọa đàm trực tuyến, nhà báo giúp công chúng, đặc biệt là thế hệ trẻ, hiểu đúng và trân trọng những giá trị văn hóa dân tộc trong bối cảnh hội nhập. Đồng thời, nhà báo cũng có thể vận động cộng đồng cùng tham gia vào các chiến dịch bảo tồn văn hóa trên môi trường số.

Cuối cùng, hợp tác quốc tế là một hướng đi tất yếu. Nhà báo cần chủ động kết nối với đồng nghiệp quốc tế, tham gia các diễn đàn báo chí văn hóa toàn cầu, xây dựng mạng lưới truyền thông về di sản để Việt Nam không chỉ bảo tồn văn hóa cho riêng mình, mà còn đóng góp vào kho tàng chung của nhân loại.

Trong dòng chảy sôi động của thế giới số, nhà báo không chỉ là những người ghi chép, mà còn là những người kiến tạo, những người dẫn dắt, đưa văn hóa Việt Nam vươn ra thế giới bằng sức mạnh của tri thức, công nghệ và lòng yêu văn hóa dân tộc.

__________________

1. Chính phủ, Luật Báo chí Việt Nam 2016, chinhphu.vn.

2. Trương Thị Kiên, Chuyển đổi số báo chí và giải pháp cho chuyển đổi số báo chí tại Việt Nam - nhìn từ góc độ nguồn nhân lực, Tạp chí Lý luận chính trị và Truyền thông, số 6-2023.

3. TTTT, Đặc điểm của báo chí số, Trang thông tin điện tử Bộ Khoa học và Công nghệ, 6-2023.

 4. Ngọc Trang, Phục dựng, tái tạo và hồi sinh các di sản văn hóa quý giá bằng công nghệ, baovanhoa.vn, 16-5-2025.

5. Nhiều tác giả, Báo chí với di sản văn hóa, Nxb Sân khấu, 2015.

Tài liệu tham khảo

1. Thùy Linh, Chuyến tàu điện ‘Say xẩm’ của người trẻ Hà Nội, hanoionline.vn, 16-6-2024.

2. Quý Đoàn, Tái hiện không gian Hà Nội xưa ở Hoàng thành Thăng Long, vnexpress.net, 31-12-2015.

NGUYỄN HẢI ANH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 608, tháng 6-2025