Văn hóa > Cổ truyền

Ninh Thuận là nơi người Chăm cư trú lâu đời và có số dân sống tập trung đông nhất (hơn 50.000 người) so với người Chăm ở Việt Nam. Hiện nay, họ sinh sống ở 22 làng cổ truyền. Trong quá trình tồn tại và phát triển, người Chăm đã để lại nhiều di sản văn hóa có giá trị và độc đáo như: kiến trúc, điêu khắc, hệ thống tín ngưỡng, ngôn ngữ, chữ viết, truyện cổ, dân ca, dân vũ, âm nhạc, y học, nghề thủ công, hệ thống đắp đập dẫn thủy nhập điền…

Bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của cộng đồng các dân tộc thiểu số góp phần làm cho nền văn hóa đồng bào các dân tộc thiểu số ngày càng phong phú, củng cố sự thống nhất, đoàn kết giữa các dân tộc và tạo nên sức mạnh nội sinh to lớn góp phần phát triển bền vững đất nước. Hiện nay, người Cao Lan ở tỉnh Tuyên Quang vẫn lưu giữ được những phong tục, tập quán và nhiều nét văn hóa truyền thống đặc sắc của cộng đồng. Đây là những tiềm năng, điều kiện thuận lợi góp phần phát triển du lịch bền vững tỉnh Tuyên Quang, tạo nên sức hấp dẫn đối với du khách khi đến tìm hiểu, khám phá và trải nghiệm du lịch văn hóa tỉnh Tuyên Quang.

Hát sắc bùa của người Mường xứ Thanh hàm chứa giá trị tín ngưỡng, tâm linh gắn với khát vọng cầu mùa, cầu bình an, cầu phúc lộc tài trong năm mới. Hát sắc bùa là một di sản văn hóa độc đáo cần được bảo tồn và phát huy giá trị, đặc biệt trong bối cảnh xã hội hiện nay. Bài viết phân tích một số đặc điểm của loại hình diễn xướng này của người Mường Thanh Hóa, từ đó đưa ra một số giải pháp nhằm bảo tồn và phát huy giá trị của hát sắc bùa trong đời sống đương đại.

Dòng họ là một đơn vị xã hội quan trọng, có ảnh hưởng to lớn trong lịch sử vận động và phát triển của cộng đồng dân tộc quốc gia Việt Nam. Các dòng họ lớn không chỉ để lại dấu ấn trên phương diện khai sơn phá thạch, mở nghề, khơi nguồn học phong, mà còn góp phần kiến tạo bản sắc văn hóa địa phương. Gia tộc Nguyễn Huy ở Trường Lưu, Can Lộc, Hà Tĩnh là một dòng họ tiêu biểu cho khuynh hướng quan trọng đó. Với hướng tiếp cận khu vực học, dựa trên các nguồn tư liệu thư tịch và điền dã, bài viết tập trung phân tích vai trò của dòng họ Nguyễn Huy đối với sự hình thành bản sắc văn hóa địa phương.

Hà Giang - vùng đất cao nguyên đá hùng vĩ, không chỉ sở hữu những danh lam thắng cảnh tuyệt đẹp mà còn là kho tàng văn hóa ẩm thực vô cùng phong phú. Với những món ăn mang đậm bản sắc dân tộc, Hà Giang đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho những du khách yêu thích khám phá và trải nghiệm văn hóa. Trong nhiều năm qua, tỉnh Hà Giang đã tăng cường kết nối với các địa phương trong cả nước và quốc tế thúc đẩy phát triển du lịch gắn với các hoạt động phong tục tập quán xã hội, tín ngưỡng truyền thống, đặc biệt là các giá trị ẩm thực tinh hoa của địa phương thông qua các hoạt động ẩm thực truyền thống, nhằm tăng cường đầu tư xây dựng phát triển du lịch của tỉnh nhà. Bài viết phân tích các giá trị sản phẩm du lịch/ ẩm thực tại tỉnh Hà Giang nhằm bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa, nâng cao chất lượng dịch vụ để du khách có cơ hội tìm hiểu về đất nước và con người nơi đây.

Khai thác các tri thức và kinh nghiệm của người dân trong phát triển kinh tế, xã hội của các cộng đồng người dân tộc thiểu số ở các địa phương trên cả nước ở Việt Nam hiện nay góp phần nâng cao đời sống của người dân và phát triển bền vững là vấn đề hết sức quan trọng. Bài viết này tập trung phân tích tri thức và kinh nghiệm khai thác thực vật trong chế biến thức ăn và chăm sóc sức khỏe của người Mạ ở Vườn quốc gia Cát Tiên góp phần phát triển kinh tế, xã hội nâng cao đời sống của người dân ở xã Tà Lài, huyện Tân Phú, tỉnh Đồng Nai.

Di sản cồng chiêng của dân tộc Cor, huyện Trà Bồng, tỉnh Quảng Ngãi tuy không đồ sộ nhưng vẫn có sự độc đáo riêng, trong đó đấu chiêng là loại hình trình diễn nghệ thuật có giá trị đặc sắc nổi bật. Việc bảo tồn di sản cồng chiêng dân tộc Cor không chỉ cần thiết cho cộng đồng của họ mà còn cho sự đa dạng và phong phú của nền văn hóa Việt Nam nói chung. Trong những năm gần đây, chính quyền địa phương đã tích cực bảo tồn và phát huy văn hóa Cor bằng cách sử dụng nguồn lực văn hóa, đặc biệt là các nghệ nhân... Nghệ nhân không chỉ trình diễn nghệ thuật mà còn góp phần quan trọng trong việc duy trì và phát triển những giá trị văn hóa của dân tộc. Bài viết phân tích vai trò của nghệ nhân trong việc thực hành và truyền dạy di sản văn hóa nghệ thuật đấu chiêng của người Cor hiện nay.

Việt Nam có 54 cộng đồng dân tộc, trong đó 53 dân tộc thiểu số (DTTS) với nhiều trình độ phát triển kinh tế, xã hội và sắc thái văn hóa khác nhau đã tạo nên tính đa dạng, thống nhất. Những năm gần đây, Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều chính sách, trong đó có những chính sách cụ thể nhằm bảo tồn, phát triển văn hóa đồng thời gắn với sự phát triển sinh kế cho đồng bào DTTS, từ đó nâng cao đời sống vật chất, tinh thần cho họ. Bài viết đề cập đến kết quả thực hiện chính sách bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống gắn với phát triển sinh kế cho đồng bào DTTS. Đồng thời, đề xuất một số giải pháp phát huy hiệu quả phát triển kinh tế gắn liền với vấn đề bảo tồn, phát triển giá trị văn hóa DTTS.

Đàn ching kram, hay còn gọi là chiêng tre, không chỉ là một nhạc cụ truyền thống, mà còn là tiếng lòng, biểu tượng văn hóa và tâm hồn của người Ê Đê nói riêng và các dân tộc thiểu số Tây Nguyên nói chung. Đối với nghệ nhân Ê Đê, việc chơi đàn ching kram không chỉ đơn thuần là biểu diễn âm nhạc mà còn là cách họ kết nối với bản sắc dân tộc, thiên nhiên, và những giá trị văn hóa truyền đời.

Bài viết nghiên cứu sự biến đổi trong tín ngưỡng thờ cúng và lễ hội tại làng nghề đá mỹ nghệ Ninh Vân (Ninh Bình). Tín ngưỡng thờ Tản Viên Sơn Thánh, một vị thần núi, được xem như “Bách nghệ Tổ sư” - ông Tổ của nhiều nghề, đặc biệt là nghề chế tác đá. Từ đó, các truyền thuyết dân gian liên quan đến Thánh Tản Viên, cùng với sự tôn vinh Tổ nghề Hoàng Sùng, đã góp phần làm phong phú thêm văn hóa tín ngưỡng địa phương. Bài viết cũng phân tích sự thay đổi trong lễ hội Tam thôn, một lễ hội truyền thống tại Ninh Vân, bao gồm sự điều chỉnh về thời gian, quy mô và nghi thức để phù hợp với bối cảnh hiện đại. Những biến đổi này phản ánh nhu cầu của cộng đồng trong việc bảo tồn và phát triển di sản văn hóa.

Piền hùng sỉnh tỉa là một nghi lễ quan trọng trong văn hóa tâm linh của người Dao, liên quan đến việc thờ cúng thần Bàn Vương, vị thần tối cao, được coi là người sinh ra vạn vật và bảo trợ cho dân tộc Dao. Nghi lễ này không chỉ mang đậm yếu tố tâm linh mà còn thể hiện sự tri ân, nhớ về nguồn cội và tổ tiên của đồng bào. Bài viết làm nổi bật ý nghĩa nhân văn sâu sắc của nghi lễ trong việc gắn kết cộng đồng và bảo vệ truyền thống văn hóa của dân tộc.

Bát Tràng (Hà Nội), một làng nghề có lịch sử lâu đời, đã được nhiều tài liệu và công trình đề cập, nghiên cứu trên phương diện lịch sử, văn hóa, quy trình sản xuất gốm, sứ… Lễ hội truyền thống làng nghề Bát Tràng được tổ chức nhằm tôn vinh Tổ nghề và thể hiện ước vọng của dân làng về cuộc sống ấm no, hạnh phúc. Tuy đã trải qua nhiều thay đổi về thời gian, không gian và hình thức tổ chức, nhưng lễ hội vẫn giữ được những giá trị văn hóa đặc sắc, thể hiện qua cách tổ chức và quản lý của cộng đồng, giúp bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của địa phương.