Văn hóa > Di sản

Thanh Hóa là mảnh đất lưu lại nhiều dấu ấn văn hóa đậm nét trong suốt chiều dài lịch sử phát triển của dân tộc Việt Nam. Vùng đất xứ Thanh có một hệ thống di sản văn hóa, danh lam thắng cảnh vô cùng phong phú. Hệ thống di sản văn hóa vật thể bao gồm các di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh; di vật; cổ vật; bảo vật quốc gia; là tài sản quý của địa phương và quốc gia trong phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội. Để bảo tồn và phát huy những giá trị các di sản văn hóa vật thể trên địa bàn tỉnh Thanh Hóa hiện nay cần có những chính sách và giải pháp phù hợp.

Trên thênh thang đại lộ 2.000 năm của gốm sứ Việt vùng đồng bằng sông Hồng và sông Mã, có ba cơ hội, được ghi dấu như ba cột mốc, có ý nghĩa đột phá, đến từ những hoàn cảnh khác nhau của lịch sử. Với bản lĩnh dạn dày của một cộng đồng cư dân sớm được thừa hưởng những giá trị văn hóa và văn minh của hai dòng sông lớn ấy, người Việt đủ sức tạo dựng được một tượng đài gốm sứ nguy nga ở vùng đất này trong suốt dặm dài lịch sử.

Bài viết tiếp cận giá trị di sản từ góc nhìn Công ước về bảo vệ di sản văn hóa và thiên nhiên thế giới của UNESCO năm 1972 và Luật Di sản văn hóa của Việt Nam năm 2001, sửa đổi, bổ sung năm 2009. Đồng thời, đánh giá lại việc UBND thành phố Hà Nội đã thay mặt cả nước thực hiện cam kết của Chính phủ nước CHXHCN Việt Nam trước cộng đồng quốc tế sau 10 năm, Trung tâm Hoàng thành Thăng Long (HTTL) được UNESCO vinh danh là Di sản văn hóa thế giới.

Ngày nay, sự phát triển của nền kinh tế thị trường, sự bùng nổ thông tin và môi trường giao lưu văn hóa giữa các vùng, miền ngày càng được mở rộng, mang lại cho văn hóa truyền thống của người Tày ở Định Hóa, Thái Nguyên nhiều mặt tích cực, đồng thời cũng tạo ra những hệ lụy, biểu hiện tiêu cực. Nền văn hóa truyền thống của người Tày nơi đây đang phải đối mặt với nhiều thách thức và có nguy cơ bị mai một rất lớn.

Trong lịch sử dựng nước và giữ nước, nhân dân ta đối mặt với vô vàn khó khăn, gian khổ, đó là công cuộc đấu tranh chống giặc ngoại xâm, phòng chống thiên tai khắc nghiệt. Hoàn cảnh lịch sử đó đã sản sinh, tôi luyện nên những người con người kiệt xuất, tiêu biểu cho khát vọng của nhân dân lao động. Những câu chuyện dân gian được lịch sử hóa cho hay những hình tượng có thật gắn liền với chiến công, sự hy sinh, đóng góp của người phụ nữ, đã được nhân dân gìn giữ, lưu truyền trong tín ngưỡng thờ Mẫu. Từ bao đời nay, tín ngưỡng thờ Mẫu trở nên thân thuộc đối với người dân trên khắp mọi miền Tổ quốc, thể hiện sự thành kính, biết ơn của con người đối với công lao, đóng góp của người Mẹ; đồng thời cũng là nơi lưu giữ những giá trị tốt đẹp của văn hóa Việt Nam.

Cho đến nay, Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam (BTMTVN) là bảo tàng chuyên ngành nghệ thuật duy nhất ở nước ta được xếp hạng bảo tàng cấp quốc gia. Phần lớn số lượng tác phẩm trong sưu tập của bảo tàng là hiện vật gốc, độc bản, có giá trị lịch sử, văn hóa, nghệ thuật, bao gồm các hiện vật mỹ thuật từ cổ đại cho đến các sáng tác đương đại. Trong đó, phải kể đến 9 hiện vật đã được đưa vào danh sách Bảo vật Quốc gia từ năm 2012 đến nay. Vậy làm thế nào để BTMTVN thực sự trở thành điểm hút công chúng, khách du lịch trong, ngoài nước, là nơi lan tỏa, phát huy những giá trị văn hóa, nghệ thuật đặc trưng của dân tộc? Bài viết đề cập đến những giải pháp trong việc phát huy giá trị của các tác phẩm mỹ thuật trong hệ thống trưng bày từ thời kỳ cận - hiện đại cho đến nay (gọi tắt là các tác phẩm mỹ thuật) tại bảo tàng.

Tín ngưỡng thờ Mẫu của Việt Nam được UNESCO công nhận là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại vào tháng 12-2016. Khi nói đến tín ngưỡng này, không thể không nhắc tới nghi lễ lên đồng, một nghi lễ độc đáo, kỳ ảo, huyền bí từ cách phục trang cho đến quy trình diễn xướng, với niềm tin rằng, thanh đồng - người đứng giá hầu đồng - có thể giao tiếp với thần linh, và “hiển thánh”. Trong bài viết này, chúng tôi muốn đưa ra một khảo sát và nhìn nhận ban đầu về ý nghĩa của trang phục của các thanh đồng trình hiện trong nghi lễ, cũng như những thay đổi trong tạo dáng, tạo hình trang phục này từ khoảng 10 năm trở lại đây.

Trong văn hóa của người Khmer Nam Bộ, ghe ngo là một sản phẩm văn hóa mang tính cộng đồng cao, thường gắn với ngôi chùa là trung tâm sinh hoạt văn hóa tâm linh của một hay nhiều phum sóc. Chiếc ghe ngo chiếm vị trí vô cùng quan trọng trong đời sống tinh thần, được xem là biểu tượng linh thiêng bảo vệ sự bình yên, là hiện thân của sự gắn kết cộng đồng và sức mạnh phum sóc. Người Khmer đã vận dụng nhiều tri thức phong phú để tạo nên ghe ngo, trong đó, yếu tố tôn giáo - tín ngưỡng chính là phần cốt lõi khiến ghe ngo trở thành một biểu trưng văn hóa đặc sắc của cộng đồng. Bài viết này sẽ giới thiệu các đặc trưng văn hóa Khmer gắn với chiếc ghe ngo được biểu hiện thông qua một hệ thống biểu tượng phong phú.