Nghệ thuật > Mỹ thuật, kiến trúc

Nghệ thuật trang trí trên kiến trúc hiện đại tại Sài Gòn giai đoạn 1954-1975 đã được lưu giữ trên một số công trình kiến trúc tiêu biểu tại đất Sài Gòn, như Dinh Độc lập và Thư viện Khoa học Tổng hợp TP.HCM. Những biểu hiện đặc trưng của nghệ thuật trang trí trên kiến trúc đó có tính truyền thống rõ nét. Bởi một hệ thống hoa văn họa tiết độc đáo như nhóm môtíp trang trí hoa văn hình học, nhóm hoa văn chiết tự và nhóm môtíp trang trí lam (Brise-soleil) trên mặt đứng của kiến trúc.

Hình ảnh chạm khắc nghệ thuật dân gian truyền thống ngày càng trở nên mạnh mẽ trong việc ghi dấu ấn trên các tác phẩm thiết kế ứng dụng của Việt Nam đương đại; trong đó, nghệ thuật chạm khắc trang trí trên kiến trúc đình làng Việt (TK XVIII-XIX), như “đình làng Đình So” (Đình So) là một trong những nguồn tư liệu quý giá tiêu biểu được ứng dụng vào nghệ thuật thiết kế trang trí túi xách thời trang hiện nay; đồng thời, là điều cần thiết trong việc bảo tồn và phát triển vốn nghệ thuật dân gian truyền thống.

Trong số các nghệ sĩ sáng tác sơn mài Việt Nam từ năm 1930 đến nay, Phạm Hậu, người đã đặt nền móng cho nghệ thuật sơn mài ứng dụng Việt Nam và cũng là nhà giáo, nhà nghiên cứu có công xây dựng, đào tạo các thế hệ học trò của Trường Mỹ nghệ Việt Nam trong nhiều thập niên qua và hiện nay là Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp. Nhân dịp kỷ niệm 75 năm ngày thành lập Trường, bài viết nghiên cứu về giá trị nghệ thuật sơn mài trang trí thông qua các sản phẩm nghệ thuật sơn mài ứng dụng tiêu biểu của họa sĩ Phạm Hậu là bắt đầu cho sự phát triển mỹ thuật ứng dụng trong dòng chảy mỹ thuật Việt Nam.

Văn hóa là nền tảng, là động lực, là yếu tố tạo nên sự thành công trong công cuộc bảo vệ và xây dựng đất nước. Trong bối cảnh hiện nay, khi đất nước đang trên đà phát triển kinh tế, hội nhập sâu rộng với khu vực và thế giới, việc vận dụng, phát huy những nguyên lý của Đề cương về văn hóa Việt Nam 1943 trong sáng tạo, xây dựng nghệ thuật công cộng trong xã hội hiện nay, sẽ góp phần xây dựng nền văn hóa, nghệ thuật phong phú, đa dạng, tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Lịch sử mấy nghìn năm của dân tộc ta, chủ yếu là lịch sử của kháng chiến, chiến tranh chống giặc ngoại xâm để giành lại nền độc lập tự do dân chủ cho nhân dân. Dưới sự lãnh đạo của Đảng và đứng đầu là Chủ tịch Hồ Chí Minh, nhân dân ta đã làm nên bản anh hùng ca bất diệt, ngàn năm sáng chói oanh liệt. Đặc biệt, giai đoạn từ 1945-1975, trong thời kỳ kháng chiến đầy gian khổ, nhân dân Việt Nam đã đánh thắng hai đế quốc lớn là thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, trong đó có sự góp sức không nhỏ của giới văn nghệ sĩ nói chung, giới họa sĩ nói riêng. Họ đã để lại nhiều tác phẩm có giá trị nghệ thuật cao trên mặt trận văn hóa tư tưởng.

Trong một công trình kiến trúc, yếu tố công năng và thẩm mỹ luôn song hành, có quan hệ hữu cơ chặt chẽ với nhau. Chính vì vậy, tìm hiểu các yếu tố ngôn ngữ tạo hình, các quy luật bài trí, tổ chức không gian và sự ảnh hưởng tới các yếu tố ấy dưới góc độ công năng và thẩm mỹ trong không gian điện thờ Mẫu Liễu Hạnh là hết sức cần thiết. Những yếu tố đó có vai trò quan trọng trong quá trình tạo nên một tổng thể không gian thiêng của điện thờ.

Gần 150 năm (1802-1945) với 13 đời vua ngự trị trên vùng đất Cố đô Huế, triều Nguyễn là triều đại cuối cùng trong lịch sử quân chủ chuyên chế của Việt Nam, đã để lại một kho tàng di sản văn hóa cho nơi đây như: lăng tẩm, đền đài, thành quách, miếu mạo, thơ văn, nhạc họa… Trong số đó, không thể không kể đến nghệ thuật pháp lam - một loại hình trang trí, đồng thời, là những tác phẩm nghệ thuật độc đáo từng một thời hưng thịnh, nay đã thất truyền về kỹ thuật chế tác, không còn dấu tích các lò xưởng và đang được nhiều nhà nghiên cứu, bảo tồn quan tâm phục hồi.

Việt Nam định hướng phát triển quy hoạch các mô hình đô thị đặc thù với nhiều loại hình sáng tạo như: đô thị du lịch, đô thị sáng tạo, đô thị thông minh. Đấy là một bước tiến phù hợp với xu hướng phát triển chung của các đô thị trên thế giới, nhằm mang lại những lợi ích thiết thực cho người dân, đáp ứng nhu cầu và những chuẩn thức văn hóa trong thời đại mới. Trong bức tranh toàn cảnh của một đô thị phát triển bền vững, mỹ thuật công cộng là một điểm nhấn mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho cộng đồng, được xác lập bởi những công trình có giá trị nghệ thuật cao mang tính biểu tượng đặc trưng cho từng đô thị ở Việt Nam hiện nay.

Chính sách mở cửa, hội nhập kinh tế và văn hóa để đổi mới từ năm 1986 đã thúc đẩy mạnh mẽ các hoạt động văn nghệ của cả nước; trong đó, ở TP.HCM đã có nhiều đơn vị mỹ thuật hình thành nhằm phục vụ đời sống. Với sự ra đời của Bảo tàng Mỹ thuật TP.HCM vào năm 1987, đã có nhiều triển lãm lần lượt được tổ chức và tăng dần lên hằng năm. Cùng với đó là sự chuyển biến phong phú hóa các khuynh hướng biểu đạt nghệ thuật, các nhà sưu tập, các gallery xuất hiện ngày càng nhiều và đưa mỹ thuật TP.HCM lên bước phát triển mới.