Nghệ sĩ Ái Như: "Tôi nhận được biết bao nhiêu sự thương yêu của khán giả"

Tài hoa với nhiều vai diễn, nhiều vở diễn để đời, nghệ sĩ - đạo diễn Ái Như luôn được nhiều thế hệ nghệ sĩ và khán giả trân trọng, yêu quý. “Không làm nghề này thì tôi không biết làm gì để thấy cuộc sống có ý nghĩa, để thấy tâm hồn mình được bay bổng, đẹp đẽ như làm nghệ thuật”- nghệ sĩ Ái Như chia sẻ.

Sinh năm 1961, Ái Như (tên đầy đủ là Hồ Thị Ái Như) theo học đạo diễn ở Trường Nghệ thuật Sân khấu 2 (nay là Trường Đại học Sân khấu - Điện ảnh TP. HCM) và tốt nghiệp loại ưu năm 1990 với vở Khúc nhạc lòng của vị mục sư. Chị là một trong những nghệ sĩ thế hệ vàng đã làm nên tên tuổi của kịch Sân khấu Nhỏ 5B trong những năm đầu thành lập, qua những vở diễn như Giải độc đắc, Một cuộc đời bị đánh cắp, Sân ga tình người, Trong hào quang bóng tối, Cô Elena thân yêu...được yêu mến với lối diễn xuất tinh tế và khả năng truyền tải cảm xúc.

Trong vai trò đạo diễn, từ 1990 đến nay Ái Như gây tiếng vang với những vở diễn nổi bật như Đèn không hắt bóng, Cơn mê cuối cùng, Sông dài, Hãy khóc đi em, Ngôi nhà của những linh hồn, Ngôi nhà không có đàn ông, Màu của tình yêu, Tình yêu có màu gì, Nửa đời ngơ ngác, Bao giờ sông cạn…Trong đó, có những khán giả xem Hãy khóc đi em qua nhiều lần dàn dựng, nhiều phiên bản diễn viên từ Thành Lộc, Thanh Thủy đến Quang Thảo, Hồng Ánh…Đã có khán giả xem Nửa đời ngơ ngác trên 50 lần mà mỗi lần xem là mỗi lần thổn thức, trái tim rung lên khi thấy giá trị tình yêu, tình người thật cao đẹp. Bởi câu chuyện kể và nhân vật trong các vở diễn của Ái Như rất thật, rất chi tiết, chạm đến tận cùng cảm xúc. Và trên Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh mà Ái Như cùng đàn anh là NSThành Hội chèo lái hơn 15 năm qua, những vở diễn luôn chỉn chu, giàu tính nghệ thuật, giàu tính nhân văn...Chị và những vở diễn đã nâng đỡ, tạo điều kiện cho nhiều diễn viên như Thanh Thủy, Hồng Ánh, Tuyết Thu, Mỹ Uyên, Hoàng Vân Anh, Quốc Thịnh, Tuyết Mai, Ngọc Duyên, Quốc Thái, Trí Quang, Đoàn Thành Tài, Thúy Diễm...tỏa sáng trên sân khấu.

• Làng kịch TPHCM đang có hiện tượng một số sân khấu ngưng diễn, hay thu hẹp điểm diễn và có nhiều sân khấu mới ra đời…Là “bà bầu” của Sân khấu Kịch Hoàng Thái Thanh, chị có cho rằng tình hình sân khấu kịch đang khả quan?

Cá nhân tôi cho rằng, tình hình không khả quan, thấy rõ ở lực lượng làm nghề, khi không tìm đâu ra được những diễn viên, nghệ sĩ như thời chúng tôi còn trẻ. Hồi đó mỗi ngày chúng tôi đều sống với kịch, đưa ra một kịch bản là hôm sau từ đạo diễn đến diễn viên đều có hình dung về nhân vật, câu chuyện diễn ra đầy ắp trong đầu. Lên sàn tập là mọi người có mặt đầy đủ, có thật nhiều thứ để trao đổi, ráp ý tưởng với nhau thành câu chuyện kịch, đường dây kịch. Tôi rất thèm không khí làm kịch, được như những diễn viên kịch thời đó…Có thể do bây giờ có nhiều loại hình giải trí hơn, nên niềm đam mê với sân khấu của diễn viên trẻ không còn mãnh liệt nữa. Đa năng và có nhiều việc làm hơn, họ không có nhiều thời gian cho tập kịch nữa. Nói đi phải nói lại, tôi thấy có những bạn trẻ vẫn thừa nhận rằng mình tràn đầy đam mê với sân khấu, họ vẫn có thời gian để tập luyện, nhưng hình như họ nghĩ tập đến như thế là đã đủ, nên không bỏ công khó nhọc nhiều hơn nữa.

Các bạn trẻ bây giờ rất đẹp, nhưng lên sàn tập, các bạn rỗng, diễn, thoại mà không ý thức được mình đang diễn cái gì, thoại cái gì. Như cách cầm một ly nước để uống, diễn viên phải ý thức cầm sao cho nước không đổ ra ngoài, bưng ly lên uống nước không bị đổ lên người, uống nước là phải có động tác nuốt nước xuống…Đây là những chuyện cơ bản phải được đào tạo từ ghế nhà trường. Đáng buồn là có bạn cho dù đã tốt nghiệp vẫn không ý thức được. Các bạn chỉ biết đơn giản uống nước là cầm cái ly đưa lên miệng, lên sân khấu chỉ cần tập vài hôm, nói vài câu ráp thoại là ra diễn được rồi…Bởi thế, ở sân khấu của tôi, khi tập lẫn khi diễn, tôi luôn đưa cho các bạn ly nước thật để các bạn biết diễn sao cho thật, diễn sai là nước đổ lên người. Đòi hỏi như vậy có phải tôi quá khó khăn không?

Vai bà Hai trong vở "Cơn mê cuối cùng" mang về HCV cho nghệ sĩ Ái Như trong Liên hoan Sân khấu Kịch TP HCM lần thứ nhất - 202

• Còn tình hình khán giả đến với sân khấu hiện nay theo chị có khả quan không?

Ở sân khấu này, sân khấu kia có đông khán giả đến mua vé xem kịch. Tuy nhiên ở một vài sân khấu khác, trong đó có Hoàng Thái Thanh thì bán vé vẫn khó khăn. Chúng tôi đang phải chắt chiu từng tấm vé bán được. Cho đến nay Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh vẫn đang gồng lỗ, chưa năm nào có lãi. Vấn đề đóng cửa hay tồn tại luôn đặt ra nguy cơ trước mắt chúng tôi.

• Động lực nào giúp Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh có thể gồng lỗ suốt 15 năm qua?

Bên cạnh đầu tư vào sân khấu, gia đình tôi còn có một phần kinh tế riêng, độc lập để giữ vững sự ổn định cho đời sống. Phần vốn cố định bỏ vào sân khấu hiện con số lỗ rất lớn mỗi tháng, phải bù đắp vào đó toàn bộ cát xê và công sức làm đạo diễn, viết kịch bản, làm diễn viên…quanh năm của tôi và anh Thành Hội. Chúng tôi cũng biết điểm dừng bù lỗ để giữ sự an toàn cho cuộc sống gia đình. Đại gia đình của tôi và anh Thành Hội luôn ủng hộ, góp sức làm sân khấu. Họ luôn là những khán giả đầu tiên cho mỗi vở diễn mới của Hoàng Thái Thanh. Còn nữa là những khán giả tri âm tri kỷ, đã chia sẻ và luôn nói những lời động viên quý giá. Nhờ khán giả nâng đỡ, chúng tôi cứ gượng mà bước tiếp. Nếu có mệt quá thì rên rỉ một lúc cho đỡ mệt, rồi xốc lại tinh thần đứng dậy mà đi tiếp con đường nghệ thuật đã chọn này.

• Có những ý kiến cho rằng kịch Hoàng Thái Thanh kiểu tâm lý xã hội, xem nhiều sẽ thấy một màu, nhiều vở hao hao giống nhau. Tại sao các anh, chị không làm mới ở phong cách dàn dựng để sắc thái kịch đa dạng, phong phú hơn?

Đây là vấn đề chúng tôi đã nghe mãi và đã rất nỗ lực giải quyết. Khi cầm một kịch bản cũ hay mới để dàn dựng, tôi sẽ xem xét những bản dựng cũ, những cách dựng kịch trước đây để làm khác ở chỗ này, chỗ kia hoặc thêm chi tiết cho bản dựng mới hơn, khác hơn. Chỉ là chỗ mới và khác đó cũng khiến cả ekip từ âm thanh, ánh sáng, hậu đài, phục trang, kỹ thuật đến đạo diễn, diễn viên…phải lao động miệt mài bao ngày.

Tôi ví như mình là một chủ tiệm chuyên may áo dài, có thể may đủ kiểu áo dài và may đẹp nhưng không biết may đồ tây, đồ đầm. Nếu là thợ may, không biết may đồ tây, đồ đầm thì đi học, nhưng tôi chỉ muốn may áo dài nên không muốn học. Và tôi tự biết mình có học may đồ tây, đồ đầm thì cũng không đẹp, tốt nhất chỉ nên chuyên may áo dài. Vậy nên tôi chỉ muốn làm ra những vở diễn theo thế mạnh và đến khi mình hài lòng nhất mới cho ra mắt khán giả. Đó là sự lựa chọn và tôi chấp nhận kịch Hoàng Thái Thanh chỉ có những khán giả ở một gu thưởng thức riêng, tuy không nhiều nhưng là khán giả tri âm, tri kỷ. Có một điều vui là tuy số lượng khán giả của Hoàng Thái Thanh không tăng, nhưng khán giả trẻ thì đang tăng.

Kịch Hoàng Thái Thanh cũng có những nỗ lực riêng, khi mời nhiều gương mặt khác và mới về dựng vở như Hạnh Thúy, Bùi Quốc Bảo, Quốc Thịnh, Ngọc Duyên…để tạo thêm sự phong phú.

Ái Như trong vở kịch "Chạy đến ngày hôm qua"

• Ba năm nay Hoàng Thái Thanh chọn cách diễn kịch theo hai mùa trong năm, mỗi mùa diễn chủ yếu một vở kịch mới. Cách này có tốt hơn cách diễn đều đặn mỗi cuối tuần với nhiều vở đan xen hay không? Khi vẫn có nhiều khán giả mong sân khấu trở về với lịch diễn kịch trước đây để được xem những vở cũ hay gặp những nghệ sĩ mình từng yêu mến?

Hiệu quả của hai cách diễn này là như nhau. Cách cũ có ưu điểm là các vở diễn đan xen mỗi cuối tuần thì nghệ sĩ tập trung về sân khấu nhiều hơn, gặp mặt nhau đều đặn hơn, khán giả có nhiều lựa chọn xem vở hơn, nhưng khán giả lại rải ra. Cách diễn theo mùa chỉ quy tụ nghệ sĩ của vở diễn mới nhưng khán giả tập trung. Giữa hai mùa diễn, tôi và các nghệ sĩ có thời gian để nghỉ ngơi, làm việc khác như đóng phim... (Ái Như và Thành Hội vừa đóng phim điện ảnh Phá đám sinh nhật mẹ, dự kiến công chiếu ngày 5/9 - NV). Tuy nhiên có sự bất lợi là sân khấu vẫn phải trả đủ lương cho công nhân kỹ thuật, hậu đài…trong khoảng thời gian nghỉ giữa hai mùa.

• Được biết, con trai chị là diễn viên - đạo diễn trẻ Công Hiển vừa có vở dựng đầu tay Chạy đến ngày hôm qua được dư luận đánh giá tốt. Công Hiển cũng là Giám đốc truyền thông cho Sân khấu kịch Hoàng Thái Thanh nhiều năm qua. Phải chăng chị sẽ giao sân khấu cho Công Hiển quản lý và kỳ vọng rằng chàng trai này sẽ đem đến cho Hoàng Thái Thanh màu sắc trẻ cùng sức sống mới?

Tôi không có kỳ vọng gì vào con trai cả. Tôi muốn con mình sống tự do, hạnh phúc, còn theo nghề hay không tùy thuộc vào quyết định và năng lực của con. Tôi cũng rất sợ sự kỳ vọng và áp lực từ khán giả. Mình vừa làm xong một vở mới, nhọc mệt và hết hơi, chỉ muốn nghỉ ngơi cho lại sức. Nhưng có lúc vở vừa ra mắt, khán giả đi xem, sau đó tìm đến khen ngợi và hỏi bao giờ thì sân khấu ra vở mới, có vở mới nữa. Áp lực thật nặng nề!

Ái Như và con trai Công Hiển - đạo diễn vở kịch "Chạy đến ngày hôm qua"

• Bao nhiêu năm cống hiến tài năng cho nghệ thuật, cho sân khấu...nhưng chị vẫn chỉ đơn giản với danh xưng nghệ sĩ Ái Như. Chị có thấy bản thân bị thiệt thòi?

Tôi không thấy thiệt thòi gì khi sống với sân khấu mà chỉ thấy biết ơn. Bởi không làm nghề này thì tôi không biết làm gì để thấy cuộc sống có ý nghĩa, để thấy tâm hồn mình được bay bổng đẹp đẽ như làm nghệ thuật. Là nghệ sĩ tôi nhận được biết bao nhiêu sự thương yêu của khán giả, nghe được những lời tâm sự, chia sẻ tốt đẹp. Như vậy thì mình còn so đo, tính toán gì thiệt hơn.

• Với chị điều gì là khó khăn lớn nhất để Sân khấu Kịch Hoàng Thái Thanh phát triển lâu dài? Mong ước của chị với sân khấu hiện nay là gì?

Điều khó khăn nhất với chúng tôi là kịch bản. Có kịch bản phù hợp, chúng tôi có thể dàn dựng được những vở diễn hay là có tất cả. Tuy nhận được nhiều kịch bản mới, nhưng quả thật tìm được kịch bản có thể đưa lên sân khấu dàn dựng là rất khó. Còn mong ước của tôi là giữa bao nhiêu loại hình giải trí hiện nay, nghệ thuật kịch được tồn tại bền lâu, luôn có khán giả và khán giả có yêu cầu thưởng thức kịch nghệ cao hơn. Nghĩa là yêu cầu về chất lượng nghệ thuật của vở diễn, diễn xuất của nghệ sĩ từ khán giả phải khắt khe, sắc sảo. Khán giả đến khán phòng với trang phục đẹp, thái độ trân trọng khi thưởng thức vở diễn. Khi đó sân khấu là thánh đường, nghệ sĩ chúng tôi không còn gì hạnh phúc hơn.