Tối 24-6-2025, tại Nhà hát Hồ Gươm, vở kịch “Người thứ ba” của Nhà hát Kịch Công an nhân dân đã có buổi công diễn mở màn ấn tượng tại Liên hoan nghệ thuật sân khấu chuyên nghiệp toàn quốc về hình tượng người chiến sĩ công an nhân dân lần thứ V - năm 2025. Tác phẩm đã chinh phục khán giả và giới chuyên môn bởi câu chuyện sâu sắc, ý nghĩa về sự cống hiến, hy sinh thầm lặng của những chiến sĩ tình báo, đặc biệt là những người hoạt động trong “lực lượng thứ ba” - những văn nghệ sĩ, trí thức miền Nam khao khát hòa bình và độc lập dân tộc.

Cảnh trong vở kịch "Người thứ ba"

Vở kịch đưa người xem trở về Sài Gòn những năm 1955-1975, thời kỳ đất nước bị chia cắt và cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc diễn ra khốc liệt. Trung tâm của câu chuyện là nhân vật Quỳnh Như (do nghệ sĩ Thanh Mai thủ vai), một nữ chiến sĩ biệt động Sài Gòn hoạt động dưới vỏ bọc danh ca Bạch Yến Tháng Tư của ban nhạc Viễn Chinh. Cô cùng đồng đội nhận nhiệm vụ tối mật: tiếp cận Thiếu tá Hoàng Xuân Bảo (nghệ sĩ Ngọc Dương thủ vai), sĩ quan Quân lực Việt Nam Cộng hòa, trợ lý thân cận của Cố vấn cấp cao Mỹ, để tìm kiếm bản kế hoạch chiến lược “Tái cấu trúc” - một tài liệu có thể thay đổi cục diện chiến trường khi Mỹ rút quân. Bởi nhiệm vụ này mà rất nhiều điệp báo cũng là thành viên ban nhạc Viễn Chinh phải hy sinh, để lại nỗi day dứt khôn nguôi cho những người đồng đội ở lại.

Không chỉ tái hiện những pha hành động kịch tính, vở kịch còn đi sâu vào cuộc đấu tranh nội tâm đầy day dứt của các nhân vật. Điển hình là Quỳnh Như, cô phải gác lại tình yêu với nhạc sĩ Huy Hoàng (nghệ sĩ Văn Tuấn thủ vai) để chấp nhận kết hôn với Hoàng Xuân Bảo - sĩ quan đối địch đã gây ra cái chết của mẹ mình. Nghệ sĩ Thanh Mai trong vai Quỳnh Như đã gây ấn tượng với diễn xuất phức tạp, lột tả được những giằng xé nội tâm nhân vật sâu sắc. Chia sẻ với phóng viên Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật, nghệ sĩ Thanh Mai cho biết: “Đây là một vai diễn có nhiều đất để diễn, với đa dạng cung bậc cảm xúc: nỗi đau, giằng xé giữa tình yêu cá nhân và nhiệm vụ cách mạng, đối diện kẻ thù... tất cả tạo nên một nhân vật có chiều sâu tâm lý. Chính bởi độ khó của nhân vật này đã khiến cho tôi cảm thấy rất yêu thích ngay từ ban đầu. Tuy nhiên để mạch nhân vật được xuyên suốt thì Quỳnh Như phải đóng cả hai giai đoạn từ lúc trẻ cho tới lúc già. Bản thân tôi cũng đã có kinh nghiệm, tuy nhiên để tách biệt được ra hai giai đoạn mà không khiến khán giả cảm thấy có sự gượng gạo thì cũng phải thực sự cố gắng rất nhiều”.

Nghệ sĩ Thanh Mai thể hiện thành công nỗi đau, sự giằng xé giữa tình yêu cá nhân và nhiệm vụ cách mạng của nhân vật Quỳnh Như

Phân cảnh lấy đi nhiều nước mắt và tâm sức của nghệ sĩ Thanh Mai là khi Xuân Bảo vạch trần Quỳnh Như và cô đã có một màn lật bài ngửa, kết án Xuân Bảo. Lòng thù hận khi đó trỗi dậy khiến Quỳnh Như muốn bắn chết Xuân Bảo nhưng nỗi đau rằng xé và đã trót mang trong mình giọt máu của kẻ thù khiến cô không thể làm điều đó. “Đây chính là cao trao của vở kịch. Lúc đó tôi phải cố gắng để diễn tả được nỗi tuyệt vọng và sự bất lực trong một hoàn cảnh bị xô đẩy và dồn nén tới bức bối” - Thanh Mai chia sẻ.

Âm nhạc đóng vai trò then chốt trong việc dẫn dắt cảm xúc người xem. Ngay từ phần khai từ, tiếng đàn piano trầm lắng với giai điệu Mãi gọi tên anh do nhạc sĩ Huy Hoàng sáng tác viết tặng người thương là ca sĩ Quỳnh Như đã trở thành mạch nguồn dẫn dắt cảm xúc người xem qua từng phân đoạn của vở diễn: khi cao trào dồn nén, khi lắng sâu đầy day dứt. Các ca khúc quen thuộc thời ấy ở đô thị miền Nam như: Bài ca dành cho những xác người của Trịnh Công Sơn, hay Chuyện tình người lái đò bến Hạ của Hoàng Thi Thơ được sử dụng khéo léo, không chỉ tái hiện không khí Sài Gòn trước 1975 mà còn khắc họa nội tâm nhân vật, kết nối quá khứ với hiện tại, xoa dịu những thương đau.

Để tìm kiếm bản kế hoạch chiến lược “Tái cấu trúc” mà rất nhiều điệp báo cũng là thành viên ban nhạc Viễn Chinh phải hy sinh

Thành công của Người thứ ba không thể thiếu sự đóng góp của ê-kíp sáng tạo. Kịch bản của tác giả Anh Nguyên (Nguyễn Minh Anh) được đánh giá cao về chiều sâu và cách kể chuyện. Theo tác giả Anh Nguyên, các sự kiện lịch sử có thể tra cứu, nhưng cảm xúc, lựa chọn ngôn ngữ và nội tâm giằng xé của con người trong bối cảnh ấy chỉ có thể chạm tới bằng sự thấu cảm, tưởng tượng và tôn trọng.

Bên cạnh đó, đạo diễn NSND Lê Hùng cũng đã khai thác nhiều yếu tố của sân khấu hiện đại như màn hình LED khổ lớn để tái hiện quang cảnh đô thị Sài Gòn xưa, tạo nên không gian hoài niệm, đưa khán giả trở về một thời kỳ lịch sử đầy biến động. Trang phục của các diễn viên cũng được chăm chút tỉ mỉ đến từng chi tiết. Những tà áo dài thướt tha, những bộ quân phục sờn màu của người chiến sĩ nơi chiến khu được tái hiện một cách chân thực, sống động.

Theo Đại tá, NSND Nguyễn Thị Thúy Hiền - chỉ đạo nghệ thuật vở diễn, dù nhiều vở kịch khai thác chủ đề tình báo, nhưng ít tác phẩm đề cập đến vai trò của văn nghệ sĩ thời chiến, vì vậy, vở kịch muốn tôn vinh các chiến sĩ tình báo và đồng thời ghi nhận vai trò đáng trân trọng của những nghệ sĩ, những người đã cống hiến và hy sinh cho sự nghiệp đấu tranh. Ê-kíp đã rất nỗ lực mang đến một vở kịch chân thực, gần gũi qua việc tối ưu hóa nghệ thuật dàn dựng, âm thanh, ánh sáng và diễn xuất, giúp khán giả, đặc biệt là thế hệ trẻ, dễ dàng cảm nhận câu chuyện lịch sử.

Cuối vở diễn, khán giả Phương Liên (Hà Nội) chia sẻ: “Khi xem vở kịch này, tôi thực sự xúc động và biết ơn trước tinh thần quả cảm, sự hy sinh vĩ đại của những con người đã dám đánh đổi cả một thời tuổi trẻ, tình yêu và hạnh phúc riêng để giành lại độc lập cho dân tộc. Sân khấu được thiết kế hiện đại với màn hình sống động mang lại những cảm xúc chân thực cho khán giả, như được trở về Sài Gòn những năm 1955-1975”.

Người thứ ba đã mở màn thành công tại Liên hoan năm nay, đồng thời góp phần quan trọng trong việc khắc họa và lan tỏa hình ảnh cao đẹp, bản lĩnh, nhân văn của người chiến sĩ Công an nhân dân trong lòng công chúng, đặc biệt nhân dịp kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống Công an nhân dân Việt Nam và 20 năm Ngày hội toàn dân bảo vệ an ninh Tổ quốc.

Bài, ảnh: LIÊN HƯƠNG