Cá mờm – hay còn gọi là cá mồm, cá cơm mờm – là loài cá nhỏ bé đến mức thân chỉ bằng que diêm, trong suốt như pha lê, nổi bật đôi mắt đen long lanh. Ở vùng biển Quảng Nam quê tôi - nay thuộc Đà Nẵng, cá mờm như món quà biển cả gửi về cho làng chài, thường xuất hiện nhiều nhất vào tháng 5 đến tháng 7 âm lịch. Sau khoảng thời gian ấy, chúng lại ngược dòng lên vùng nước ngọt đầu nguồn để sinh sản, để rồi mùa sau lại trở về. Dẫu thân hình nhỏ bé nhưng cá mờm lại giàu dưỡng chất, lành tính và từ lâu đã trở thành nguyên liệu quen thuộc trong bữa ăn của người dân quê tôi.

Có nhiều cách để chế biến cá mờm: kho tiêu cho đậm đà, chiên bột giòn rụm, hay trộn trứng đổ chả. Song thứ gắn bó sâu nhất với ký ức tuổi thơ tôi chính là tô canh cá mờm nấu với rau lang. Chỉ cần ngửi hương vị dân dã ấy thôi, tôi như thấy cả một khoảng trời tuổi thơ ùa về.

Để có nồi canh ngon, chọn khoảng ba lạng cá mờm tươi, rửa với nước muối cho thật sạch rồi để ráo. Ướp cá với vài hạt muối, chút nước mắm ngon, ít tiêu, hành tím giã nhỏ, thêm chút dầu ăn và ớt bột cho dậy mùi. Rau lang thì hái ngọn non, rửa sạch, cắt khúc ngắn.

Nước vừa sôi, thả cá vào, chỉ vài phút sau cá đã trắng ngần, thơm tiếp theo là công đoạn cho rau lang vào, nêm nếm vừa miệng. Khi canh vừa chín tới, nhanh tay múc ra bát, rắc thêm hành lá, rau răm, ngò rí thái nhỏ. Bát canh nóng hổi, màu trắng trong của cá mờm nổi bật trên nền xanh rau lang, những sợi cá cong cong như chữ J, chữ I, chữ C, trông thật ngộ nghĩnh và bắt mắt.

Ăn kèm tô canh ấy với rau sống như xà lách, diếp cá, hoa chuối, giá đỗ… thì đúng là “chuẩn” quê nhà. Vị ngọt thanh của cá mờm hòa với vị bùi mát của rau lang, thêm cái nồng ấm của tiêu, chút cay nơi đầu lưỡi của ớt, tất cả tạo nên một hương vị rất riêng, không thể lẫn đi đâu được.

Người Quảng quê tôi có câu ca: “Rau lang nấu canh cá mờm / Anh ăn một chén gió nồm cũng thua”. Câu ca dân gian ấy không chỉ nói về vị ngon của món canh mà còn gói ghém cả cái tình, cái nghĩa của người quê với bát cơm, chén canh mộc mạc. Với tôi, mỗi lần nhớ về tô canh cá mờm rau lang là nhớ về cả một thời tuổi thơ đầy gian khó nhưng chan chứa tình thương. Đó là ký ức không bao giờ phai, một hương vị bình dị mà sâu nặng ân tình.

Bài và ảnh: TIÊN SA

Nguồn: Tạp chí VHNT số 622, tháng 10-2025