Thông tin tư liệu > Tư liệu trong nước

Nghiên cứu về đời sống dân gian có lịch sử khá lâu đời, chịu ảnh hưởng sâu sắc của các lý thuyết lịch sử, xã hội và văn hóa của mỗi quốc gia. Phương pháp tiếp cận nghiên cứu của ngành học này có những biến đổi gắn với tư tưởng chính trị, sự phức tạp trong bối cảnh văn hóa như: nhận diện các hình thức riêng biệt của văn hóa dựa trên cơ sở chủ nghĩa dân tộc châu Âu nhằm đề cao bản sắc dân tộc, nghiên cứu khu vực văn hóa như là trung tâm của hành động phân loại các yếu tố văn hóa vật chất của vùng, nghiên cứu có tính lịch sử song song với nghiên cứu đời sống dân gian trong các phạm vi biến đổi của văn hóa đương đại (bao gồm đời sống thành thị, những động lực của các tầng lớp xã hội và sự biến đổi văn hóa do quá trình nhập cư và di cư)…

Hát ghẹo Phú Thọ là một thể loại ca hát dân gian được sản sinh từ vùng văn hóa đất tổ. Trên con đường phát triển, hát ghẹo Phú Thọ mang những dấu ấn của thiên nhiên, xã hội và tính cách con người nơi đây. Thể loại âm nhạc dân gian độc đáo này đã được các nhà nghiên cứu, nhà quản lý quan tâm, coi là đối tượng nghiên cứu trong nhiều năm nay. Xuất hiện nhiều công trình, bài luận nghiên cứu về hát ghẹo với những cách tiếp cận khác nhau, trong đó có các vấn đề luôn được đề cập đến như: âm nhạc, lời ca, cách thức tổ chức một cuộc hát, hoài niệm về hát ghẹo xưa, phương hướng bảo tồn và phát triển trong bối cảnh hiện nay.

Thanh Hóa là một vùng đất đa dạng địa hình: đồi núi, đồng bằng châu thổ và miền biển. Hơn nữa, xứ Thanh được hình thành trên miền đất cổ Đông Sơn của đồng bằng châu thổ sông Mã nên sớm phát triển văn hóa nông nghiệp lúa nước một cách toàn diện. Tục ngữ người Việt là kho tàng tri thức phản ánh nhiều lĩnh vực trong cuộc sống con người. Tục ngữ người Việt phản ánh về các sản vật nông nghiệp xứ Thanh, trong đó có sản vật cây trồng, đã góp phần vẽ nên bức tranh khá toàn diện về sản vật cây trồng nơi đây.

Theo kết quả Tổng điều tra dân số, nhà ở năm 2009, dân tộc Hà Nhì có khoảng 21.725 người. Địa bàn cư trú của họ là dọc biên giới Việt - Trung, Việt - Lào, thuộc 3 tỉnh Lào Cai, Lai Châu và Điện Biên. Căn cứ vào trang phục, phương ngữ, địa bàn cư trú, các nhà dân tộc học Việt Nam chia người Hà Nhì thành hai nhóm: Hà Nhì Đen và Hà Nhì Hoa (1). Cho đến nay, người Hà Nhì vẫn còn duy trì các sắc thái văn hóa truyền thống của dân tộc mình như: ngôn ngữ, trang phục, nhà cửa, các nghi lễ trong chu kỳ đời người, gia đình và cộng đồng, trong đó có sinh đẻ. Các công trình nghiên cứu thời gian qua đã cho chúng ta những nhận biết chung nhất về người Hà Nhì và giới thiệu sơ lược một số nghi lễ truyền thống của tộc người này. Bài viết này tập trung đề cập đến các nghi lễ, kiêng kỵ trong sinh đẻ truyền thống của nhóm Hà Nhì Đen, trên cơ sở tư liệu tại xã Trịnh Tường và Y Tý, huyện Bát Xát, tỉnh Lào Cai.

Huyện Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ là một vùng đất lưu giữ nhiều di tích lịch sử, văn hóa độc đáo của dân tộc. Ngày nay, kho tàng văn hóa đồ sộ gắn với những truyền thuyết, thần phả, thần tích, ca dao, điệu hát… gần như còn nguyên bản, kết tụ trong nhiều lễ hội, tín ngưỡng và tập tục của con người nơi đây. Lễ hội Trò Trám ở xã Tứ Xã, huyện Lâm Thao thể hiện rõ đặc trưng của tín ngưỡng phồn thực, mang những giá trị tốt đẹp, là ước vọng ngàn đời của cư dân nông nghiệp.

Jataka, những câu chuyện kể về kiếp trước của đức Phật (hay có tên gọi khác là Kinh Bổn sinh, với 547 câu chuyện nhỏ xâu chuỗi lại trong một truyện lớn), vốn có nguồn gốc từ Ấn Độ, nhưng do sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa kinh điển Phật giáo và kho tàng văn học dân gian phong phú nên nó là một trong số ít những tác phẩm được đông đảo nhân dân khắp nơi đón nhận. Jataka không chỉ lan tỏa tới Trung Quốc, Nhật Bản, các quốc gia gần Ấn ở Đông Nam Á mà nhiều học giả phương Tây còn coi nó là nguồn liệu quý báu để bồi dưỡng cho nền văn học của đất nước mình…

Đối với chủ nghĩa Mác - Lênin, trong cấu trúc của mỹ học với tính cách một khoa học và trong cấu trúc của những ngành khoa học chung và các ngành nghiên cứu nghệ thuật chuyên môn, bên cạnh những phạm trù, những nguyên lý, những lý luận, những vấn đề thì những quy luật mà trước hết là những quy luật của bản thân tác động qua lại giữa yếu tố thẩm mỹ với yếu tố nghệ thuật với tính cách những hiện tượng xã hội chiếm một địa vị chủ yếu. Bản chất thực tiễn thống nhất của yếu tố thẩm mỹ và yếu tố nghệ thuật cho phép ta phân xuất được một quy luật của mối tương quan của chúng. Đó là quy luật về tính có trước và tầm rộng lớn của quá trình chiếm hữu thế giới một cách thẩm mỹ so với hoạt động nghệ thuật, bởi vì yếu tố thẩm mỹ gắn liền một cách hữu cơ với tất cả các hình thức hoạt động trong đó có yếu tố nghệ thuật. Nghệ thuật là biểu hiện tập trung của các quan hệ thẩm mỹ.

Nghệ thuật trang sức Đông Sơn chứa đựng những giá trị riêng biệt, đặc sắc của văn hóa Việt. Trong bài này, chúng tôi đề cập vài nét về nghệ thuật trang sức Đông Sơn trong tương quan ít nhiều với Trung Hoa và Champa, để từ góc độ nghệ thuật, chúng ta nhìn thấy rõ hơn những tương đồng và khác biệt của nghệ thuật trang sức ở và các nền văn hóa này.

Trong đời sống văn hóa ở nông thôn miền Bắc xưa, văn hóa tâm linh giữ vai trò quan trọng, không chỉ đáp ứng đời sống tinh thần của cư dân địa phương mà còn góp phần vào việc quản lý làng xã, xã hội theo một trật tự đã quy định. Làng Việt Yên xưa, có tên nôm là làng Vác, tên cổ là An Việt trang (sau đổi là Yên Việt trang, trang Việt Yên) thuộc tổng Canh Nông, huyện Diên Hà, phủ Tiên Hưng, trấn Sơn Nam. Ở làng, các di sản văn hóa tâm linh như cầu Kênh, miếu Cả Đoài, miếu Tư Chính, miếu Tư Nhất, miếu Thượng Đông, vườn Mơ, thành nhà Mạc… đã gắn với kỷ niệm của bao thế hệ người làng Việt Yên, Ngũ Đoài, Ngũ Đông, Duyên Nông và bà con trong xã Điệp Nông, huyện Hưng Hà, tỉnh Thái Bình.

Sự nghiệp đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam đã phát triển gần 60 năm với những thành tựu nổi bật về cả đào tạo, biểu diễn và nghiên cứu. Tuy nhiên, trước những định hướng đổi mới về kinh tế, chính trị, văn hóa, xã hội của đất nước, đào tạo thanh nhạc chuyên nghiệp Việt Nam cần phải có những thay đổi đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững và hội nhập thế giới.