Diễn đàn văn hóa > Vấn đề sự kiện

80 năm - một hành trình đầy tự hào của các thế hệ làm công tác quản lý báo chí, từ những ngày đầu thành lập Bộ Thông tin và Tuyên truyền (1945) đến Cục Báo chí (Bộ VHTTDL) ngày nay. Họ chính là “những người gác cổng thông tin” thầm lặng, góp phần xây dựng nền báo chí cách mạng Việt Nam chuyên nghiệp, nhân văn và hiện đại. Nhìn lại chặng đường đầy biến động nhưng cũng vô cùng vinh quang, bài viết không chỉ tôn vinh những đóng góp lớn lao trong quá khứ mà còn khẳng định quyết tâm của thế hệ hôm nay trong việc đổi mới, sáng tạo, tiếp tục hoàn thành sứ mệnh cao cả của Cục Báo chí trong thời kỳ kỷ nguyên số.

Năm 2025 đánh dấu một cột mốc đặc biệt trong lịch sử dân tộc: kỷ niệm 80 năm Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam, cũng là kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945- 28/8/2025), ôn lại sự hình thành và phát triển của lĩnh vực văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch . Trải qua tám thập kỷ với nhiều biến thiên lịch sử, ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch (VHTTDL) đã không ngừng khẳng định vị trí, vai trò như một trụ cột của đời sống xã hội, vừa là nền tảng tinh thần, vừa là động lực phát triển đất nước. Từ những ngày đầu còn non trẻ, văn hóa, thể thao và du lịch đã trở thành sức mạnh tinh thần cổ vũ toàn dân kháng chiến, kiến thiết hòa bình; bước vào thời kỳ đổi mới và hội nhập, lĩnh vực này tiếp tục khẳng định vai trò là cầu nối, là sức mạnh mềm đưa hình ảnh Việt Nam ra thế giới.

(Lược ghi ý kiến của TS Đặng Thị Bích Liên, nguyên Thứ trưởng Bộ VHTTDL, Chủ tịch Hiệp hội Văn hóa Áo dài Việt Nam)

(Lược ghi ý kiến của TS Lê Doãn Hợp, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin, nguyên Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông)

Lời tòa soạn: Trong không khí náo nức kỷ niệm 80 năm Ngày truyền thống ngành Văn hóa (28/8/1945- 28/8/2025), hướng tới kỷ niệm 80 năm ngày Quốc khánh nước CHXHCN Việt Nam (2/9/1945-2/9/2025), phóng viên Tạp chí Văn hóa Nghệ thuật đã tìm gặp, phỏng vấn một số đồng chí nguyên là lãnh đạo Bộ VHTTDL qua các thời kỳ. Dưới đây, xin trân trọng giới thiệu cùng bạn đọc bài lược ghi ý kiến của nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm, nguyên Ủy viên Bộ Chính trị, nguyên Bí thư Trung ương Đảng, nguyên Trưởng Ban Tư tưởng - Văn hóa Trung ương, nguyên Bộ trưởng Bộ Văn hóa - Thông tin về những dấu ấn cũng như vai trò, sứ mệnh vẻ vang của ngành Văn hóa trong hành trình 80 năm đồng hành cùng dân tộc cũng như trong chặng đường phát triển cùng đất nước hôm nay. Đầu đề bài lược ghi và tít phụ do Tòa soạn đặt.

Trong sắc Thu tháng Tám lịch sử, hòa chung niềm hân hoan, phấn khởi của triệu triệu người con đất Việt hướng về kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám thành công (19/8/1945 - 19/8/2025) và Quốc khánh nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (2/9/1945 - 2/9/2025) - Một sự kiện trọng đại của dân tộc, những người làm công tác văn hóa, thông tin, thể thao và du lịch trên khắp mọi miền Tổ quốc được đón nhận thêm niềm vui, niềm tự hào khi ngành Văn hóa cũng tròn 80 mùa Thu cách mạng (28/8/1945 - 28/8/2025).

Tóm tắt: Bài viết tiếp cận lễ hội đền Ông Hoàng Mười tại xã Hưng Nguyên, tỉnh Nghệ An như một hiện tượng truyền thông biểu tượng trong xã hội đương đại. Bài viết nhấn mạnh đến sự biến đổi và lan tỏa của biểu tượng Quan Hoàng Mười thông qua các nền tảng số. Trên cơ sở lý thuyết của Eliade (không gian thiêng), Barthes (biểu tượng văn hóa), Jan Assmann (trí nhớ văn hóa) và Appadurai (cộng đồng tưởng tượng). Bài viết khảo sát cách biểu tượng được tái tạo, diễn giải lại và tiêu dùng trong môi trường truyền thông số. Thông qua phân tích nội dung các video trên mạng xã hội và phỏng vấn sâu các chủ thể thực hành tại địa phương, bài viết đưa ra luận điểm về sự hình thành một hình thức “tín ngưỡng thị giác” trong đạo Mẫu, từ đó, đặt ra những thách thức mới về bảo tồn tính linh thiêng và sự chính danh của nghi lễ.

Tóm tắt: Nghị quyết số 57-NQ/TW ngày 22-12-2024 của Bộ Chính trị khóa XIII về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia đặt ra mục tiêu đến năm 2030 hình thành và phát triển Chính phủ số, kinh tế số, xã hội số, công dân số, đặc biệt là công nghiệp văn hóa số đạt mức cao của thế giới. Bài viết góp phần tìm hiểu công nghiệp văn hóa số, những lợi thế và thách thức đặt ra đối với công nghiệp văn hóa số, đồng thời, đề xuất một số giải pháp thúc đẩy phát triển công nghiệp văn hóa số trong kỷ nguyên vươn mình của dân tộc, đất nước.

Tóm tắt: Trong suốt chiều dài lịch sử, văn nghệ sĩ và trí thức luôn là lực lượng tinh hoa, có ảnh hưởng sâu rộng đến quá trình xây dựng và phát triển nền văn hóa của một dân tộc. Văn nghệ sĩ và trí thức là cầu nối giữa truyền thống và hiện đại, giữa bản sắc dân tộc và tinh hoa nhân loại; đồng thời, đóng góp vào quá trình phát triển văn hóa một cách bền vững trong thời kỳ hội nhập quốc tế. Tuy nhiên, những thay đổi nhanh chóng của xã hội cùng với những chậm trễ trong cải cách các chính sách hỗ trợ đội ngũ này đang làm hạn chế khả năng đóng góp của họ vào sự phát triển văn hóa, văn học và nghệ thuật của đất nước. Bài viết phân tích những chính sách đã và đang được áp dụng đối với đội ngũ văn nghệ sĩ, trí thức, đánh giá hiệu quả của các chính sách; đề xuất những giải pháp nhằm tăng cường vai trò của đội ngũ này trong bối cảnh của thời kỳ mới.

Tóm tắt: Bài viết phân tích giá trị văn hóa sâu sắc của tinh thần đoàn kết trong lịch sử và hiện tại của dân tộc Việt Nam. Đoàn kết không chỉ là chiến lược chính trị, mà là một bản sắc văn hóa đã được hun đúc qua hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước. Từ truyền thuyết Lạc Long Quân - Âu Cơ đến tư tưởng Hồ Chí Minh và thực tiễn cách mạng hiện đại, tinh thần đại đoàn kết luôn là nền tảng cho mọi thắng lợi. Lấy cảm hứng từ bài viết Sức mạnh của đoàn kết của Tổng Bí thư Tô Lâm (2025), bài báo nhấn mạnh vai trò của đoàn kết trong công cuộc cải cách thể chế, đặc biệt là trong bối cảnh sắp xếp lại đơn vị hành chính, sửa đổi Hiến pháp và phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới. Tác giả cho rằng, phát huy giá trị văn hóa của đoàn kết không chỉ giúp củng cố niềm tin xã hội mà còn tạo động lực tinh thần quan trọng cho phát triển bền vững. Bài viết đề xuất một số giải pháp cụ thể nhằm lan tỏa và bồi đắp tinh thần đoàn kết trong các lĩnh vực giáo dục, nghệ thuật, chính sách công và xây dựng hệ giá trị Việt Nam hiện đại.

Tại Kỳ họp thứ 9, Quốc hội Khoá XV đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo. Đây là một đạo luật có tầm ảnh hưởng rộng lớn, không chỉ đối với lĩnh vực khoa học – công nghệ theo nghĩa hẹp, mà còn mở ra nhiều cơ hội và định hướng chiến lược cho phát triển văn hóa trong kỷ nguyên mới. Đặc biệt, lần đầu tiên, “văn hóa đổi mới sáng tạo” được xác lập như một nội dung quan trọng, tạo tiền đề pháp lý để công nghiệp văn hóa có thể cất cánh, đóng góp xứng đáng vào nền kinh tế tri thức, nền kinh tế sáng tạo Việt Nam.

“Văn hóa còn thì dân tộc còn” – câu nói ấy không chỉ là triết lý sống của nhân dân Việt Nam từ ngàn đời mà còn là phương châm hành động xuyên suốt trong sự nghiệp chính trị và tư tưởng của cố Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng (1944- 2024). Một năm sau ngày ông về cõi vĩnh hằng, nhân dân và giới trí thức, văn nghệ sĩ cả nước vẫn ghi nhớ công lao to lớn của ông đối với việc gìn giữ, phát huy sức mạnh văn hóa trong công cuộc xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.