Trong hành trình cách mạng của dân tộc Việt Nam, đội ngũ văn nghệ sĩ luôn là một trong những lực lượng đi đầu trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Họ không chỉ là người kể các câu chuyện ý nghĩa về: lịch sử, Đảng và nhân dân bằng ngôn ngữ nghệ thuật, mà còn là những chiến sĩ bảo vệ nền tảng tư tưởng, phản bác các luận điệu xuyên tạc, gìn giữ và lan tỏa giá trị văn hóa cách mạng. trong giai đoạn hiện nay, Giữa thời đại bùng nổ thông tin, cũng như sự phát triển của các nền tảng mạng xã hội, vai trò của văn nghệ sĩ càng trở nên đặc biệt quan trọng, cần được phát huy mạnh mẽ.

Cảnh phim "Chung một dòng sông"

Văn nghệ sĩ là Chiến sĩ

Trong thư gửi các họa sĩ nhân dịp Triển lãm hội họa năm 1951, Chủ tịch Hồ Chí Minh với tầm nhìn chiến lược về vai trò của văn hóa trong sự nghiệp cách mạng đã khẳng định sâu sắc: “Văn hóa nghệ thuật cũng là một mặt trận. Anh chị em là chiến sĩ trên mặt trận ấy”. Lời khẳng định ấy trở thành kim chỉ nam cho cả một thế hệ văn nghệ sĩ, trong suốt quá trình đấu tranh cách mạng, dựng xây và bảo vệ Tổ quốc.

Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ, văn hóa nghệ thuật Việt Nam đã hòa vào dòng chảy cách mạng, trở thành bộ phận không thể tách rời của sự nghiệp đấu tranh giành độc lập dân tộc và xây dựng chủ nghĩa xã hội. Nhiều tên tuổi lớn của nền văn học cách mạng Việt Nam đã để lại những tác phẩm đi cùng năm tháng như: Việt Bắc (Tố Hữu), Đất nước (Nguyễn Đình Thi), Sống mãi với thủ đô (Nguyễn Huy Tưởng), Vùng trời (Hữu Mai)… không chỉ giàu giá trị nghệ thuật mà còn là “vũ khí tinh thần sắc bén” trên mặt trận tư tưởng - văn hóa.

Trong lĩnh vực âm nhạc cách mạng, nhiều bản anh hùng ca như Tiến về Hà Nội (Văn Cao), Giải phóng Điện Biên (Đỗ Nhuận), Trường Sơn Đông - Trường Sơn Tây (sáng tác Hoàng Hiệp, thơ: Phạm Tiến Duật); Bài ca hy vọng (Văn Ký), Đường tôi đi dài theo đất nước (Vũ Trọng Hối)… không chỉ là tác phẩm nghệ thuật mà đã trở thành biểu tượng tinh thần, khơi dậy lòng yêu nước, niềm tin chiến thắng và khát vọng thống nhất đất nước.

Bên cạnh đó, lĩnh vực điện ảnh với nhiều bộ phim truyện như: Chung một dòng sông (do hai đạo diễn Nguyễn Hồng Nghi và Phạm Hiếu Dân thực hiện), Nổi gió (đạo diễn Huy Thành), Vĩ tuyến 17 ngày và đêm của đạo diễn Hải Ninh…; Phim tài liệu - thời sự: Đầu sóng ngọn gió, Lũy thép Vĩnh Linh, Những người săn thú trên núi Đắc Sao, Những người dân quê tôi… đã ghi dấu đậm nét về hiện thực chiến tranh, sự chia cắt đất nước và lòng dũng cảm của người dân trong cuộc kháng chiến.

Lĩnh vực mỹ thuật cũng có nhiều tác phẩm nổi bật: Nắm đất miền Nam (Phạm Xuân Thi); Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ của danh họa Nguyễn Sáng; Trái tim và nòng súng - họa sĩ Huỳnh Văn Gấm; Anh Nguyễn Văn Trỗi (Nguyễn Hải)… các ký họa chiến trường của họa sĩ Lê Lam, họa sĩ Phạm Thanh Tâm... là những tác phẩm có giá trị tư liệu, giàu tính biểu cảm nghệ thuật, phác họa thành công hình tượng người lính, người mẹ, người công nhân, nông dân… Ở đó là những ký ức sống động của một thời máu lửa, thể hiện tinh thần bất khuất, lạc quan của dân tộc Việt Nam giữa những khó khăn, gian khổ.

Chính sự gắn bó máu thịt giữa nghệ thuật và tinh thần cách mạng ấy đã hun đúc nên một nền văn học, nghệ thuật (VHNT) cách mạng không chỉ mang tính chiến đấu, giàu cảm xúc thẩm mỹ, còn phản ánh sinh động tâm thế của một dân tộc trong hành trình đi tới tự do. Những tác phẩm ấy không chỉ sống mãi trong ký ức lịch sử mà còn là di sản tinh thần quý báu, là ngọn lửa tiếp tục soi sáng lý tưởng sống và chiến đấu của các thế hệ người Việt Nam.

Chương trình nghệ thuật mang đậm dấu ấn về Đảng - Ảnh: Trần Huấn

Bảo vệ nền tảng tư tưởng của đảng, làm giàu đời sống tinh thần thời bình

Sau ngày đất nước thống nhất, đặc biệt từ khi công cuộc Đổi mới năm 1986, VHNT Việt Nam bước vào một thời kỳ phát triển mới, với những yêu cầu và thách thức trong việc xây dựng và phát triển VHNT trong điều kiện kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa; tiếp đó là trong bối cảnh toàn cầu hóa và hội nhập quốc tế sâu rộng, đòi hỏi văn nghệ sĩ không chỉ làm chủ kỹ năng sáng tạo mà còn phải bảo vệ bản sắc văn hóa và giữ vững lập trường tư tưởng.

Trong dòng chảy đó, nhiều văn nghệ sĩ đã không chọn con đường đứng ngoài cuộc mà tự nguyện bước vào hàng ngũ của Đảng, xem lý tưởng cộng sản không chỉ là kim chỉ nam, mà còn là nguồn cảm hứng sáng tạo lâu dài. Giai đoạn này, nhiều tác phẩm nghệ thuật tiếp tục ra đời, bên cạnh việc phản ánh, lan tỏa vẻ đẹp về đất nước, con người trong đời sống, còn góp phần đấu tranh cho cái đúng, cái chân chính. Điều đó chính là thực hiện nhiệm vụ văn hóa - tư tưởng, truyền cảm hứng sống, khơi dậy khát vọng phát triển đất nước phồn vinh, hạnh phúc.

Cùng với sự ra đời của nhiều tác phẩm VHNT, đã hình thành một lớp văn nghệ sĩ “vừa hồng, vừa chuyên” trong thời kỳ mới - những người dấn thân giữa thị trường nhưng không bị cuốn trôi bởi mặt trái của cơ chế thị trường; hội nhập sâu rộng nhưng không đánh mất gốc rễ văn hóa dân tộc; sáng tạo tự do nhưng vẫn đặt tác phẩm vào con đường lý tưởng phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước và bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Đội ngũ văn nghệ sĩ thời kỳ đất nước đổi mới tiếp tục khẳng định vị trí, vai trò của người chiến sĩ trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Họ không chỉ là những người ghi chép và thể hiện tâm tư, khát vọng của thời đại bằng ngôn ngữ nghệ thuật, mà hơn thế, họ còn là người truyền lửa lý tưởng, góp phần lan tỏa niềm tin vững chắc vào con đường cách mạng mà Đảng và nhân dân ta đã lựa chọn. Qua từng tác phẩm văn học, thơ ca, âm nhạc, vở kịch, điện ảnh… họ thắp sáng trong lòng công chúng niềm tin vào lý tưởng cộng sản, vào vai trò lãnh đạo của Đảng trong công cuộc dựng xây đất nước giàu mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh.

Bằng bản lĩnh chính trị vững vàng và cảm quan nghệ thuật tinh tế, các văn nghệ sĩ trở thành cầu nối giữa Đảng với nhân dân, giữa lý tưởng và đời sống thực tiễn. Trong công cuộc đổi mới và hội nhập đầy phức tạp, họ không ngừng sáng tạo để bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng bằng chính sức mạnh mềm của nghệ thuật nhằm truyền cảm hứng cũng như lan tỏa giá trị văn hóa cách mạng. Chính điều đó làm nên vai trò đặc biệt của đội ngũ văn nghệ sĩ - những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa, luôn đồng hành cùng dân tộc trên mỗi chặng đường phát triển.

Khánh Ly thể hiện trong MV "Còn mãi với non sông"

Đội ngũ nghệ sĩ trẻ trong công cuộc bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng

Trong bối cảnh đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với nhiều cơ hội và thách thức đan xen, VHNT tiếp tục khẳng định vai trò tiên phong trên mặt trận tư tưởng, góp phần bồi đắp niềm tin, lý tưởng và khát vọng dân tộc. Những chương trình nghệ thuật quy mô lớn như: Giai điệu Tổ quốc, Khát vọng non sông, Người là niềm tin tất thắng, Mãi mãi niềm tin theo Đảng, Hẹn ước Bắc - Nam, Hành trình vinh quang… là những minh chứng sống động cho sức sống mãnh liệt của các tác phẩm gắn liền với tư tưởng, đường lối của Đảng. Không chỉ gây tiếng vang về nghệ thuật, các chương trình này còn chạm đến hàng triệu trái tim, lan tỏa tinh thần yêu nước, niềm tự hào dân tộc đến mọi tầng lớp nhân dân, đặc biệt là thế hệ trẻ.

Bên cạnh lực lượng sáng tác có uy tín, bề dày kinh nghiệm, còn có nhiều nghệ sĩ trẻ không chỉ xuất hiện biểu diễn trên các sân khấu lớn, mà họ còn thể hiện tính Đảng trong tinh thần sáng tạo, đồng thời mạnh dạn biểu đạt, tiếp cận công chúng trẻ tuổi trên các nền tảng hiện đại. Họ đã và đang làm sống dậy tinh thần nhân văn, lý tưởng tích cực của văn hóa cách mạng qua những ngôn ngữ nghệ thuật gần gũi với thế hệ mới.

Trong số đó có Sao Mai Nguyễn Khánh Ly với MV Có Đảng sáng soi vững bước ta đi. Đây là một sản phẩm mang phong cách mới, hiện đại cả về phần âm nhạc lẫn hình ảnh, thể hiện tình yêu nước bằng cách riêng của người trẻ thời đại 4.0. Ca khúc MV do nhạc sĩ Tạ Duy Tuấn sáng tác, hòa âm và được đạo diễn Việt Đặng dàn dựng, cùng với sự tham gia của beatbox Thái Sơn - Vô địch châu Á Beatbox 2018. Ca khúc Có Đảng sáng soi vững bước ta đi đã được giới trẻ nhiệt tình đón nhận và truyền tải thông điệp: Đại đoàn kết các dân tộc là sức mạnh của đất nước… Gần đây, nữ Sao Mai sinh năm 1984 vừa cho ra mắt MV Còn mãi với non sông vào dịp kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh Liệt sĩ (27/7/1947 - 27/7/2025). MV là một sản phẩm âm nhạc mang ý nghĩa tri ân sâu sắc, thể hiện lòng biết ơn của thế hệ trẻ đối với những người đã hy sinh vì độc lập, tự do của Tổ quốc. 

Hay, ca sĩ Hoàng Hồng Ngọc (sinh năm 1992, Quán quân Sao Mai 2015, hiện đang công tác tại Nhà hát Ca múa nhạc Quân đội) gây chú ý với sáng tác Lời Đảng hiệu triệu trái tim. Ca khúc được nữ ca sĩ sáng tác đúng dịp chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng. Bài hát nói lên góc nhìn của người trẻ với Đảng bằng những ca từ ý nghĩa, trẻ trung, sổi nổi. Ca khúc mang đậm “màu sắc chính trị” đã tạo dấu ấn bởi sự mới mẻ, không đi theo những lối mòn quen thuộc của những ca khúc cách mạng…

Đặc biệt, trong những ngày cả nước hướng về kỷ niệm ngày giải phóng đất nước 30/4/1975- 30/4/2025, nhiều tác phẩm nghệ thuật ý nghĩa tiếp tục được ra đời. Trong đó có phim truyện điện ảnh Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối của đạo diễn Bùi Thạc Chuyên, đã khắc họa hình ảnh người du kích kiên cường, bất khuất, tinh thần đoàn kết và ý chí chiến đấu của nhân dân Việt Nam. Hay ca khúc Viết tiếp câu chuyện hòa bình của nhạc sĩ Nguyễn Văn Chung với giai điệu hào hùng, ca từ ý nghĩa, khơi dậy lòng biết ơn và khát vọng xây dựng đất nước của thế hệ trẻ. 

Tác phẩm "Kết nạp Đảng ở Điện Biên Phủ" của họa sĩ Nguyễn Sáng được lưu giữ tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam

Bên cạnh đó, trong các cuộc thi về lĩnh vực VHNT do Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương tổ chức luôn đón nhận sự quan tâm của các tác giả trẻ. Đó là, Cuộc thi ảnh nghệ thuật cấp quốc gia với tên gọi Tổ quốc bên bờ sóng đã thu hút đông đảo tác giả với hàng nghìn tác phẩm được gửi về BTC; Hay Giải thưởng sáng tác, quảng bá tác phẩm văn học, nghệ thuật, báo chí về chủ đề Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh đã có sức lan tỏa mạnh mẽ, thu hút sự quan tâm của đông đảo những người làm báo, văn nghệ sĩ, trí thức, nhân dân Việt Nam trong và ngoài nước, cũng như các tác giả nước ngoài và bạn bè quốc tế.

Cùng với đó nhiều tác phẩm thể loại điện ảnh: Đừng đốt, Mùi cỏ cháy, Đào, phở và piano…; lĩnh vực sân khấu với Đêm trắng, Băng đạn cuối cùng, Mãi mãi tuổi thanh xuân, Ngàn mây áo cưới; dân ca kịch Lời người lời của nước non, Dâng người câu hát yêu thương… Đến các tác phẩm mỹ thuật: Lính công trường (họa sĩ Mai Xuân Chung), Nắng thao trường (họa sĩ Bùi Thanh Tùng), Đường tới Dinh Độc Lập (Nguyễn Hải Nghiêm)…  cũng đã để lại nhiều dấu ấn trong lòng khán giả. Mặc dù được xây dựng trên đề tài chính luận, tưởng chừng như khô khan, nhưng được các nghệ sĩ sáng tạo với nhiều khía cạnh trong cuộc sống, đã tạo nên những tác phẩm nghệ thuật giàu cảm xúc, dễ tiếp nhận và có sức lan tỏa mạnh mẽ trong công chúng.

Có thể khẳng định, đội ngũ văn nghệ sĩ chính là những chiến sĩ tiên phong trên mặt trận tư tưởng - văn hóa. Khi họ sáng tạo, gìn giữ và lan tỏa các giá trị nghệ thuật gắn với lý tưởng cách mạng, đó không chỉ là hoạt động nghệ thuật thuần túy mà còn có sức mạnh bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng.

Tác phẩm nghệ thuật khi thấm đẫm tinh thần cách mạng sẽ trở thành “vũ khí mềm”, giúp định hướng dư luận, khơi dậy niềm tin, hun đúc lòng yêu nước, củng cố khối đại đoàn kết dân tộc và phản bác kịp thời các luận điệu sai trái. Đặc biệt trong bối cảnh hội nhập và sự bùng nổ thông tin hiện nay, sức lan tỏa của văn nghệ sĩ càng có ý nghĩa quan trọng: vừa làm giàu đời sống tinh thần xã hội, vừa bảo vệ trận địa tư tưởng của Đảng bằng ngôn ngữ gần gũi, thuyết phục và giàu cảm xúc. Sự hiện diện và đóng góp của văn nghệ sĩ không chỉ làm phong phú diện mạo văn hóa Việt Nam, mà còn khẳng định sức mạnh mềm của dân tộc, tạo nền tảng tinh thần vững chắc cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

NGỌC BÍCH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 617, tháng 8-2025