Trong quần thể di tích quốc gia đặc biệt Côn Sơn - Kiếp Bạc (TP Chí Linh, Hải Dương), có một địa danh đầy sức hấp dẫn mà chưa nhiều người biết đến, đó là núi Ngũ Nhạc. Nơi đây khí hậu mát mẻ, trong lành, rừng cây rậm rạp xanh tốt, nhiều loài chim, thú sinh sống… và được ví như "Đà Lạt" thu nhỏ ở Côn Sơn.

Lễ tế trên Trung nhạc miếu

Núi Thiêng

Núi Ngũ Nhạc nằm ở phía Đông Bắc của Khu di tích Côn Sơn, trải dài từ Bắc xuống Nam với chiều dài hơn 4km, có 5 đỉnh, ngọn cao nhất 238m. Trên các đỉnh núi này, người xưa cho xây 5 miếu thờ thần ngũ phương nên gọi là Ngũ Nhạc linh từ. Người xưa cho rằng, núi Ngũ Nhạc có khí thiêng từ các phương hội tụ lại. Núi Ngũ Nhạc nằm ở giữa. Phía Tây Nam là núi Côn Sơn, chân núi có chùa Côn Sơn Thiên Tư Phúc - một trong những chốn tổ của thiền phái Phật giáo Trúc Lâm. Phía Bắc là dãy núi Rồng - có nhiều ngọn nằm ôm ấp quần thể di tích lịch sử Kiếp Bạc, nơi núi sông hùng vĩ tạo nên địa thế hiểm yếu về mặt quân sự, đại bản doanh và thái ấp của Hưng Đạo Vương Trần Quốc Tuấn trong cuộc kháng chiến chống Nguyên Mông thế kỷ XIII. Phía Nam là dãy núi Phượng Hoàng, thế núi quần sơn củng lập, 2 cạnh xòe ra như loan liệng, phượng múa, trên núi có đền thờ Chu Văn An. Ở sườn phía Đông Bắc Ngũ Nhạc có đền Sinh thờ Mẫu và đền Hóa thờ tướng quân Phi Bồng - người có công giúp Trần Hưng Đạo đánh giặc. Chân núi phía Nam là đền thờ Anh hùng dân tộc, Danh nhân văn hóa thế giới Nguyễn Trãi. Nếu như núi Côn Sơn gắn với chùa Côn Sơn và Thiền phái Phật giáo Trúc Lâm Đại Việt thì núi Ngũ Nhạc là nơi thờ trời đất, ngũ phương theo tư tưởng Đạo giáo. Bởi vậy, Ngũ Nhạc được coi là nơi linh khí tứ phương hội tụ, chốn tối linh của xứ Đông và đất nước.

Núi Ngũ Nhạc không chỉ có thiên nhiên xanh mát mà còn có những giá trị tâm linh sâu sắc. Trải qua bao mưa nắng, những miếu thờ trên Ngũ Nhạc chỉ còn là những ban thờ lộ thiên, kiến trúc đơn sơ. Năm 2004, Phó Chủ tịch nước Trương Mỹ Hoa lên thăm Ngũ Nhạc đã đề nghị tôn tạo những ngôi miếu này để phát huy giá trị di tích, giới thiệu với du khách về vốn văn hóa độc đáo của xứ Đông. 2 năm sau, 5 miếu thờ cùng hệ thống đường bộ hành lên núi được hoàn thiện. Từ dưới chân núi, theo đường bộ sẽ đến Đông Nhạc miếu, tượng trưng cho hành Mộc, rồi đến Nam Nhạc miếu, có màu đỏ, là màu của hành Hỏa. Bắc Nhạc miếu tượng trưng cho hành Thủy, rồi đến Tây Nhạc miếu, tượng trưng cho hành Kim và cuối cùng là Trung Nhạc miếu, tượng trưng cho hành Thổ. Cùng với đó là việc phục dựng nghi thức tế lễ trời đất trên núi Ngũ Nhạc đã hoàn chỉnh và trở thành một nghi lễ không thể thiếu trong chương trình lễ hội truyền thống mùa Xuân Côn Sơn hằng năm.

Đà Lạt thu nhỏ ở Côn Sơn

Cùng với Kỳ Lân, núi Ngũ Nhạc, thuộc xã Lê Lợi (TP Chí Linh) là mạch núi linh thiêng ở phía Bắc, góp phần tạo nên danh thắng Côn Sơn. Hai mạch núi này được bắt nguồn từ dãy Huyền Đinh, Yên Tử đột khởi mà thành. Giữa 2 mạch núi Côn Sơn và Ngũ Nhạc là Thanh Hư Động. Vì vậy mà người xưa ca ngợi: Chí Linh vi chi huyện, thực dĩ Côn Sơn chân linh/ Côn Sơn vi tối linh, chân ỷ Ngũ Nhạc kỳ tú (nghĩa là: đất Chí Linh được gọi là linh bởi do Côn Sơn linh thiêng/Côn Sơn linh thiêng là do núi Ngũ Nhạc rất đẹp). Không chỉ có cảnh quan đẹp, Ngũ Nhạc còn mang trong mình một "tiểu vùng khí hậu" mát mẻ, trong lành khiến nhiều người thích thú. Ở đây có kết cấu sỏi cát, độ ẩm cao nên thực vật ở đây phát triển mạnh, nhiều loài cây sinh sống như thông, trúc, me rừng, chuối rừng, sim, mua và cây dược liệu. Rừng cây rậm rạp xanh tốt quanh năm bao trùm lên toàn bộ các ngọn núi nên lúc nào Ngũ Nhạc cũng mang trong mình một sức sống, một màu xanh kỳ diệu. Đến đây không chỉ có âm thanh của thông reo, của lá cây xào xạc mà còn có tiếng róc rách của suối, tiếng líu lo của chim... tạo nên bản giao hưởng của núi rừng Côn Sơn hùng vĩ. Đây là lý do ngày càng có nhiều du khách đến trải nghiệm.

Đường lên núi Ngũ Nhạc

Những ngày Bắc Bộ nắng nóng, đặt chân lên Ngũ Nhạc, du khách sẽ dần cảm nhận rõ sự thay đổi của thời tiết. Càng lên cao, nhiệt độ càng thay đổi rõ rệt, sự mệt mỏi dường như tan biến. Đây là lý do mà nhiều du khách, gia đình thường ghé qua Ngũ Nhạc vào những ngày nghỉ cuối tuần. Ông Nguyễn Hùng Cường ở xã Lê Lợi (TP Chí Linh) chia sẻ: "Hôm nay, tôi đi một mình. Những ngày khác, tôi thường cùng hội đạp xe đi bộ lên đây nghỉ chân tránh nóng. Có hôm, tôi chở theo cả cháu đi cùng, vừa là để cháu hiểu thêm về Côn Sơn, về núi Ngũ Nhạc, vừa là để cháu làm quen với thiên nhiên. Không phải đi đâu xa, ngay Chí Linh cũng có điểm giống như Đà Lạt". Chị Nguyễn Phương Linh (24 tuổi) ở phường Sao Đỏ (TP Chí Linh) cho biết: “Tôi đã cùng một số anh chị em tổ chức dã ngoại trên núi Ngũ Nhạc, lên núi thiêng chúng tôi cảm giác như lạc vào cảnh giới của Phật. Tôi thích không khí trong lành, mát mẻ, sự yên tĩnh. Trưa hôm đó, anh chị em chúng tôi tổ chức trải bạt ăn trưa trên núi và nghỉ ngơi, tham quan đến tận chiều mới về”. Không chỉ mang lại cảnh quan đẹp đẽ, cây xanh còn mang đến cho Ngũ Nhạc một "tiểu vùng khí hậu" độc đáo và mát mẻ. Những người leo núi sớm thường bắt gặp cảnh sương mờ phủ khắp lối đi. Khi nắng lên, màn sương tan dần, để lộ ra cảnh quan núi rừng đẹp đẽ. Nhiều người đã thốt lên, Ngũ Nhạc linh từ hệt như một "Đà Lạt" thu nhỏ.

Trước khi được tôn tạo, muốn lên núi Ngũ Nhạc, người dân phải luồn rừng, luồn suối. Đến năm 2004, miếu Ngũ Nhạc và đường bộ hành dài 1,8km bằng đá xanh đã được tôn tạo. Ngày nay, để lên Ngũ Nhạc, người dân chỉ cần dừng ở bãi xe phía ngoài trước khi đến chùa Côn Sơn là đã có thể bắt đầu một cuộc hành trình. Tháng Giêng âm lịch tới đây, Lễ hội mùa Xuân Côn - Sơn Kiếp Bạc lại mở. Khách thập phương về dự hội hãy dành thời gian lên đỉnh Ngũ Nhạc để vãn cảnh núi non mây trời kỳ vĩ này. Ngũ Nhạc linh từ không chỉ là địa chỉ thiêng cho du lịch văn hóa tâm linh mà nay còn được nhiều hội viên khí công dưỡng sinh chọn làm nơi tiếp thụ khí thiêng trong luyện công, dưỡng khí.

Bài và ảnh: PHƯƠNG THANH

Nguồn: Tạp chí VHNT số 603, tháng 4-2025