Xã Tượng Sơn (huyện Thạch Hà) là một trong những điểm sáng về thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” giai đoạn 2000 - 2020 ở Hà Tĩnh. Chìa khóa mở ra những thành công của phong trào nơi đây là sự quan tâm của cấp ủy, chính quyền, tinh thần đoàn kết, đồng thuận của người dân.

Tượng Sơn thuộc vùng biển ngang của huyện Thạch Hà, cách trung tâm thành phố Hà Tĩnh chưa đầy 5 km. Toàn xã có diện tích tự nhiên 823,14 ha; gồm 1.193 hộ, 4.770 nhân khẩu, được bố trí trên 7 đơn vị thôn; trong đó có 1 thôn  100% bà con theo đạo Thiên chúa gồm 682 nhân khẩu, chiếm 13% dân số trong toàn xã.

Trước khi triển khai thực hiện phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, đời sống của người dân Tượng Sơn còn nhiều khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo cao, nhiều giá trị văn hóa truyền thống, thuần phong mỹ tục bị mai một. Hệ thống thiết chế văn hóa thể thao ở cơ sở chưa đáp ứng được nhu cầu hoạt động của người dân.

Vì vậy, ngay sau khi Bộ Văn hóa, Thông tin (nay là Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch) có Quyết định số 05/2000/QĐ-BVHTT về việc ban hành Kế hoạch triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, tỉnh Hà Tĩnh đã ra Chỉ thị số 14/CT-UB/VX về việc phát động phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Trên cơ sở đó, UBND xã Tượng Sơn thành lập Ban chỉ đạo phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” cấp xã; xây dựng chương trình, kế hoạch, hướng dẫn thực hiện, tổ chức kiểm tra, phúc tra các danh hiệu văn hóa, nắm bắt tình hình thực tế để cùng cơ sở tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, có biện pháp chỉ đạo giúp cho hoạt động phong trào từng bước đi vào nề nếp, đạt kết quả cao.

Phong trào xây dựng “Gia đình văn hóa” là một nội dung có vị trí hết sức quan trọng trong việc xây dựng Thôn văn hóa. Phong trào đã được người dân đồng tình hưởng ứng và tham gia thực hiện. Đa số các gia đình tham gia phong trào đều thực hiện tốt các tiêu chí xây dựng gia đình văn hóa, có ý thức tự giác trong việc chấp hành các chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước. Sau 20 năm thực hiện, phong trào xây dựng Gia đình văn hóa đã phát triển sâu rộng, có ý nghĩa chính trị, xã hội hết sức sâu sắc, tác động mạnh đến tâm tư tình cảm của mọi người, trách nhiệm của mọi tổ chức xã hội. Nếu năm 2003, toàn xã mới có 60,5% gia đình được công nhận Gia đình văn hóa thì đến năm 2019, tỷ lệ này là 95,03%. Số lượng và chất lượng gia đình văn hóa ngày càng được nâng cao. Công tác tôn vinh, khen thưởng các gia đình có thành tích xuất sắc và đạt danh hiệu Gia đình văn hóa hàng năm được tuyên dương tại Ngày hội Đại đoàn kết toàn dân tộc (18/11).

Phong trào xây dựng Thôn văn hóa cũng có nhiều khởi sắc. Trong quá trình thực hiện phong trào, 7/7 thôn đã tập trung giúp nhau giảm hộ nghèo, phát triển bền vững. Các hoạt động vay vốn, duy trì tổ tiết kiệm giúp vốn của các chi hội Nông dân, Hội Liên hiệp Phụ nữ và Đoàn Thanh niên được quan tâm. Việc thực hiện công tác dân số kế hoạch hóa gia đình đã có những chuyển biến tích cực, giảm tỷ lệ sinh con thứ 3, tiêu biểu như thôn Thượng Phú 10 năm liền không có trường hợp sinh con thứ 3. Cùng với sự phát triển của Chương trình mục tiêu Quốc gia xây dựng Nông thôn mới (NTM), bộ mặt của các làng quê ngày càng khởi sắc, nhiều thôn sau khi được công nhận danh hiệu Thôn văn hóa, Tổ dân phố văn hóa đã trở thành điểm sáng, giữ vững danh hiệu nhiều năm liên tục như thôn Thượng Phú, Hà Thanh, Sâm Lộc. Nếu năm 2010, toàn xã có 3/10 thôn (khi chưa sáp nhập) đạt danh hiệu Thôn văn hóa thì đến nay, 7/7 thôn đạt và giữ vững danh hiệu Thôn văn hóa.

Có thể nói, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”  thời gian qua ở Tượng Sơn đã thu được nhiều kết quả to lớn, góp phần nâng cao đời sống vật chất và tinh thần cho nhân dân. Với phương châm “huy động sức dân để chăm lo cuộc sống cho dân”, lấy nâng cao chất lượng cuộc sống của nhân dân làm mục tiêu, lấy khu dân cư làm địa bàn thực hiện… phong trào đã tạo điều kiện mở rộng dân chủ trực tiếp của dân, tăng cường sự nhất trí về chính trị tư tưởng trong nhân dân, tạo sự đồng thuận xã hội, mở rộng khối đại đoàn kết toàn dân. Kết quả, đến nay, 100% trẻ em trong độ tuổi được đến trường. Phong trào xóa đói giảm nghèo đã khơi dậy mạnh mẽ tinh thần đoàn kết giúp đỡ lẫn nhau phát triển kinh tế. Nếu năm 2000, tỷ lệ hộ nghèo của xã là 45,8% thì đến năm 2019, hộ nghèo còn 0%, hộ cận nghèo 6,4% theo chuẩn nghèo mới, điều kiện về nhà ở đối với hộ nghèo được cải thiện. Năm 2000, Tượng Sơn cũng chưa có mô hình phát triển kinh tế, mô hình nổi trội; đến năm 2019, trên địa bàn xã đã xây dựng được 121 mô hình sản xuất vừa và nhỏ cho thu nhập cao. Ngoài ra, cấp ủy, chính quyền đã xác định phát triển kinh tế vườn hộ là một thế mạnh nên đã tập trung chỉ đạo, động viên nhân dân phá bỏ vườn tạp, chỉnh trang vườn hộ xây dựng vườn mẫu cho thu nhập cao. Nếu như năm 2000, Tượng Sơn chưa  có vườn mẫu thì trong 2 năm 2019 – 2020, đã có hơn 88 vườn mẫu cho thu nhập từ 120-150 triệu đồng/năm. Đến nay, 4/7 thôn của xã đạt khu dân cư nông thôn mới kiểu mẫu, 3 thôn còn lại cũng đạt 85% kế hoạch. Công tác khuyến học được chú trọng và triển khai thực hiện tốt. Hội Khuyến học từ xã đến thôn hoạt động có hiệu quả, 7/7 thôn đều có chi hội Khuyến học.

Phong trào xây dựng cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp văn hóa đã thực sự tạo ra nhiều hoạt động văn hóa, thể thao sôi nổi, có tác động rất lớn đến đời sống văn hóa của người lao động, tạo không khí phấn khởi, đoàn kết, dân chủ; nâng cao tinh thần, trách nhiệm của cán bộ, công chức, người lao động. Đến nay, đã có 3 cơ quan, đơn vị được kiểm tra, công nhận danh hiệu “Cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hóa” gồm UBND xã Tượng Sơn, trường Mầm non, trường Tiểu học Tượng Sơn.

Việc thực hiện nếp sống văn minh trong việc cưới, việc tang và lễ hội đã được các cấp ủy, chính quyền và nhân dân quan tâm. Trong những năm gần đây, đa số các đám cưới đều được nhân dân tổ chức theo hướng lành mạnh, tiết kiệm, văn minh, phù hợp với bản sắc văn hóa dân tộc, truyền thống quê hương. Việc cưới của công dân đảm bảo tính pháp lý, thực hiện đúng Luật Hôn nhân và Gia đình. Việc đăng ký, trao giấy kết hôn được tổ chức tại UBND xã. Hầu hết các đám cưới hiện chỉ tổ chức trong 1 ngày (trước kia 2-3 ngày). Nếp sống văn minh trong việc tang được thực hiện tương đối tốt: không còn hiện tượng để thi hài người chết quá lâu trong nhà, không sử dụng nhạc tang, kèn, trống quá 22 giờ đêm và trước 5 giờ sáng. An táng đúng nơi quy định, không gây ô nhiễm môi trường. Các thôn đều thành lập Ban tổ chức lễ tang để tổ chức việc tang nhanh gọn, trang trọng, đúng quy định phù hợp với phong tục địa phương. Việc thực hiện nếp sống văn minh về lễ hội cũng được thực hiện nghiêm túc. Từ năm 2013 – 2018, xã Tượng Sơn được công nhận 4 di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh gồm: Nhà thờ Trần Đình Lãng (thôn Hà Thanh), nhà thờ Trần Danh Lập, nhà thờ Nguyễn Phi Nghi, nhà thờ Nguyễn Trọng Đình (thôn Bắc Bình). Lễ hội đón nhận danh hiệu Di tích Lịch sử - Văn hóa cấp tỉnh diễn ra trang trọng, đúng nghi lễ, tiết kiệm, gọn nhẹ.

Việc xây dựng thiết chế văn hóa cơ sở và phong trào văn hóa - văn nghệ, thể dục thể thao (TDTT) quần chúng 20 năm qua ở Tượng Sơn cũng có nhiều chuyển biến tích cực, đặc biệt từ năm 2010 đến nay, khi được lồng ghép với Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng NTM. Đến nay, Nhà văn hóa, khu thể thao xã, 7/7 Nhà văn hóa thôn đạt chuẩn theo quy định của Bộ VHTTDL với tổng kinh phí gần 7,5 tỷ đồng. 7/7 thôn có khu thể thao, có sân bóng đá, bóng chuyền, bóng chuyền hơi, bóng bàn... đầy đủ các thiết chế văn hóa đáp ứng nhu cầu vui chơi giải trí cho người dân. Hằng năm, các thôn đạt và giữ vững tiêu chí Văn hóa, Cơ sở vật chất văn hóa góp phần giúp xã nhà về đích xây dựng xã NTM nâng cao vào năm 2019.

Phong trào văn hóa - văn nghệ, TDTT được tổ chức sôi nổi và thường xuyên. Mỗi năm, xã tổ chức 8 - 10 giải thể thao; 3 - 4 chương trình văn nghệ; là đơn vị đứng tốp đầu trong toàn huyện, đạt các thành tích cao trong các giải thể thao, hội thi, hội diễn. 7/7 thôn và xã có Câu lạc bộ (CLB) Dân ca Ví, Giặm Nghệ Tĩnh hoạt động hiệu quả. Phong trào "Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại" ngày càng được đẩy mạnh, thu hút đông đảo các tầng lớp nhân dân tham gia. Đến nay, số người tham gia luyện tập TDTT thường xuyên đạt tỷ lệ 53.5%; số gia đình thể thao đạt 78.7%. Toàn xã có 27 CLB thể thao; 100% số trường học tổ chức các hoạt động ngoại khóa; các hoạt động thể thao như bóng chuyền, cầu lông, bóng bàn, thể dục dưỡng sinh cũng được duy trì hoạt động thường xuyên tại 7 thôn.

Tuy nhiên, bên cạnh những thành quả đã đạt được, phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” ở Tượng Sơn không tránh khỏi những hạn chế như: Một số thành viên Ban chỉ đạo xã chưa vào cuộc quyết liệt, việc phối hợp thực hiện nhiệm vụ chưa bền vững. Công tác chỉ đạo triển khai phong trào ở một số khu dân cư có bước phát triển nhưng chưa đồng đều. Một số đơn vị phong trào phát triển chưa thường xuyên và chưa có chiều sâu. Chi ủy, Ban Công tác Mặt trận thôn có lúc chưa thực sự quan tâm đúng mức đến phong trào. Sự tham gia thực hiện phong trào của các tầng lớp nhân dân chưa đồng đều, vai trò của các chi hội, chi đoàn chưa được phát huy triệt để. Việc tuyên truyền, huy động Quỹ vì người nghèo ở một số khu dân cư còn yếu, trông chờ vào quỹ hỗ trợ của cấp trên và các nhà tài trợ nên hiệu quả chưa cao. Các hoạt động văn hóa - văn nghệ, TDTT đã được xã hội hóa nhưng chưa đều, chưa thường xuyên liên tục. Tệ nạn xã hội, mê tín, dị đoan chưa được đẩy lùi triệt để…

Để giữ vững và phát triển phong trào trong giai đoạn tới, thiết tưởng Tượng Sơn cần làm tốt những việc sau:

Thứ nhất, tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả Nghị quyết Đại hội Đảng bộ tỉnh lần thứ 18 và Đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 12, Nghị quyết số 33 –NQ/TW ngày 9/6/2014 Hội nghị Trung ương 9 khóa XI về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”; các văn bản hướng dẫn, chỉ đạo của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh và huyện Thạch Hà về phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”.

Thứ hai, nâng cao hiệu quả lãnh đạo của các cấp ủy Đảng, hiệu lực quản lý của chính quyền, Ban chỉ đạo cấp xã, phát huy vai trò của các tổ chức, đoàn thể, huy động sự tham gia tích cực của nhân dân. Tiếp tục làm chuyển biến về nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các đơn vị, đoàn thể, nhân dân về vai trò quan trọng của phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”. Đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của phong trào; chỉ đạo có trọng tâm, trọng điểm; tổng kết đúc rút kinh nghiệm, phổ biến, nhân rộng mô hình, điển hình tiên tiến.

Thứ ba,  xây dựng lồng ghép triển khai phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” với thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội của địa phương; gắn thực hiện phong trào với xây dựng NTM.

Thứ tư, tăng cường công tác hướng dẫn, kiểm tra, triển khai thực hiện phong trào để đảm bảo các danh hiệu văn hóa thực hiện đúng thủ tục, tiêu chuẩn, thẩm quyền công nhận theo các quy định nhằm nâng cao chất lượng, hiệu quả, tính bền vững của phong trào. Rà soát, phát huy các mô hình tốt, loại bỏ những mô hình bị trùng lắp, không hiệu quả.

Thứ năm, xây dựng các mô hình, điển hình tiên tiến, qua đó nhân rộng trên địa bàn toàn xã, góp phần đưa phong trào phát triển có chiều sâu, chất lượng. Khen thưởng kịp thời những cá nhân, đơn vị điển hình tiên tiến, đồng thời phê phán, kỷ luật những cá nhân, tập thể vi phạm để động viên, thúc đẩy phong trào ngày càng phát triển.

Tác giả: Nguyễn Nga

Nguồn: Tạp chí VHNT số 447, tháng 12-2020