Sáng 11-11, tại Hà Nội đã diễn ra buổi tọa đàm, ra mắt sách ảnh “Hà Nội 1987” do Viện Pháp tại Việt Nam, Công ty Văn hóa Truyền thông Nhã Nam và Nhà xuất bản Thông tấn tổ chức với sự tham dự của chính tác giả - nhiếp ảnh gia Jean-Charles Sarrazin.

Cuốn sách ảnh Hà Nội 1987 của nhiếp ảnh gia, họa sĩ Jean-Charles Sarrazin do Nhã Nam và Nxb Thông tấn phát hành, với sự hỗ trợ của Viện Pháp tại Việt Nam. Hà Nội 1987 được in bằng ba ngôn ngữ Việt - Pháp - Anh, gồm hơn 200 bức ảnh, phần lớn là đen trắng và một số tấm ảnh màu. Các bức ảnh đều là những tư liệu nghệ thuật - lịch sử quý về Hà Nội gần bốn mươi năm trước, trong những thời khắc đầu tiên của công cuộc Đổi mới.

Phát biểu tại buổi tọa đàm, ông Franck Bolgiani - Tùy viên Văn hóa, Giám đốc Viện Pháp tại Hà Nội, Phó giám đốc Viện Pháp tại Việt Nam cho biết, đây là một hoạt động trong khuôn khổ Triển lãm Nhiếp ảnh Quốc tế Photo Hanoi’25, diễn ra đến hết ngày 30-11. Ông khẳng định, cuốn sách Hà Nội 1987 của Jean-Charles Sarrazin không chỉ đơn thuần là một bộ sưu tập hình ảnh, nó là minh chứng cho một thời khắc then chốt trong lịch sử Việt Nam, những năm đầu của thời kỳ Đổi mới, được ghi lại qua góc nhìn của một nhiếp ảnh gia trẻ người Pháp. Máy ảnh của anh đã ghi lại một Hà Nội vừa mong manh vừa tràn đầy hy vọng, vẫn còn in dấu những khó khăn của cuộc sống thường nhật, nhưng đã bừng lên sức sống bởi tinh thần đổi mới. Những bức ảnh đen trắng đầy chuyển động và ngẫu hứng, phản ánh tầm nhìn của một nghệ sĩ, cân bằng giữa thực tại và mơ mộng, giữa ký ức và hiện đại. Gần bốn mươi năm sau, những bức ảnh này trở về với chúng ta như một lá thư từ quá khứ, mời gọi chúng ta khám phá lại Hà Nội của những năm tháng đã qua.

Nhiếp ảnh gia Jean-Charles Sarrazin và nhà văn Nguyễn Trương Quý cùng chia sẻ về một tấm ảnh trong buổi tọa đàm ra mắt sách

Tại tọa đàm, tác giả Jean-Charles Sarrazin bày tỏ hy vọng, cuốn sách sẽ đánh thức nhiều rung cảm nơi người đọc về Hà Nội những ngày đầu Đổi mới - một thành phố còn nhiều bộn bề nhưng cũng tràn đầy khát vọng và niềm tin. Đồng thời ông mong muốn, những hình ảnh trong cuốn sách có thể mang tới cho độc giả sự hoài niệm dịu dàng và cả sự ngạc nhiên trước bước chuyển mình mạnh mẽ của Hà Nội hôm nay.

Ông chia sẻ, câu chuyện về cuốn sách Hà Nội 1987 bắt đầu từ một cuộc gặp gỡ định mệnh tại Paris vào năm 1986. Tác giả Jean-Charles Sarrazin, khi ấy vừa tốt nghiệp ngành nhiếp ảnh và thiết kế đồ họa, đã có dịp gặp gỡ nhà thơ Cù Huy Cận. Khi ông bày tỏ ý định đi du học, chính nhà thơ Cù Huy Cận đã gợi ý: “Sao không sang Việt Nam?”.

Lời mời bất ngờ này, cùng với một học bổng từ Bộ Ngoại giao Pháp, đã mở ra cánh cửa đến với Hà Nội cho Jean-Charles Sarrazin. Thời điểm cuối những năm 1980, sự hiện diện của người nước ngoài tại Việt Nam là vô cùng hiếm hoi, khiến chuyến đi của ông trở thành một cuộc phiêu lưu thú vị và đầy ý nghĩa.

Bìa cuốn sách

Tại Hà Nội, Jean-Charles Sarrazin theo học ở Trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp , đồng thời cũng tham gia học tại Trường Đại học Mỹ thuật Hà Nội (nay là Đại học Mỹ thuật Việt Nam). Ông đã nhận được sự chào đón nồng nhiệt từ các bạn sinh viên, thầy cô giáo, giới nghệ sĩ Việt Nam và say mê khám phá, nhiệt thành tìm hiểu đời sống, văn hóa cùng các kỹ thuật nghệ thuật truyền thống của Việt Nam. Là một nghệ sĩ nhiếp ảnh, ông mang trong mình nỗi thôi thúc mãnh liệt muốn lưu giữ những khoảnh khắc đời thường - những lát cắt mộc mạc, chân thật mà đầy sức sống của cuộc sống nơi đây.

Jean-Charles Sarrazin đã lang thang khắp Hà Nội, từ những con phố cổ kính, những ngõ nhỏ hun hút đến những góc vỉa hè giản dị, và cả những chuyến thực tế về vùng nông thôn, các tỉnh lân cận. Nhờ sự giúp đỡ của bạn bè và các thầy cô, đặc biệt là việc học tiếng Việt, ông đã hòa mình vào nhịp sống, ghi lại hàng trăm bức ảnh quý giá - chính là nguồn tư liệu tạo nên cuốn sách Hà Nội 1987.

Chia sẻ tại buổi ra mắt sách, nhà nghiên cứu, nhà văn Nguyễn Trương Quý nhận xét: "Hà Nội 1987 tạo nên một thực thể hình khối, kể lại câu chuyện về thành phố. Trước đây, khi tiếp nhận hình ảnh Hà Nội, ta chỉ nhìn thấy tấm ảnh. Còn ở đây, qua ống kính Jean-Charles Sarrazin, ta cảm nhận được câu chuyện của người nghệ sĩ. Cách anh quan sát, kết nối và thực hành nghệ thuật biến những khuôn hình thành nhịp điệu của đời sống".

Trong Lời giới thiệu cuốn sách, nhà văn Thuận viết: “Những tấm ảnh đen trắng, bố cục hài hòa, trộn lẫn thực và mộng, hoài cổ và hiện đại của Jean-Charles Sarrazin đã thức dậy trong tôi mùi hương, màu sắc, kỷ niệm gia đình và ký ức tuổi thơ. Hy vọng chúng cũng sẽ tặng cho mỗi người chúng ta một hành trình tìm lại thời gian đã mất, tìm lại Hà Nội của riêng mình”.

Một bức ảnh trong cuốn sách ảnh "Hà Nội 1987"

Họa sĩ Trần Trọng Vũ - một người bạn đồng hành của Jean-Charles Sarrazin khi đó - đã hồi tưởng: “Chúng tôi cùng nhau lang thang khắp thành phố. Hà Nội của chúng tôi thời ấy là những đoạn đường kéo từ một quán cà phê không tên trên vỉa hè Nguyễn Du rồi chạy về mọi nẻo, hồ Tây, phố cổ, phố không tên, các đình chùa Hà Nội... Jăng thông thuộc Hà Nội hơn người bản xứ. Anh biết nhiều quán ăn không treo biển, ẩn trong bóng tối, cùng các món ăn tôi chưa bao giờ thưởng thức. Anh quen nhiều người Việt mà tôi mới chỉ nghe tên. Jăng thích vào những ngõ nhỏ, những hành lang chật. Nơi nào cũng nhuốm màu thời gian và con người thì nhiều tâm sự”.

Những chia sẻ này cho thấy Jean-Charles Sarrazin không chỉ là một nhiếp ảnh gia  -"người kể chuyện bằng ánh sáng" mà còn là một người con của Hà Nội, đã sống, đã cảm và ghi lại thành phố này bằng tình cảm chân thành.

Chia sẻ tại buổi ra mắt sách, tác giả xúc động: "Trước đây, khi tôi triển lãm những bức ảnh này ở 22 Hàng Buồm, tôi rất vui khi được nhìn thấy cách mọi người xem và cảm nhận Hà Nội. Con cháu của nhiều người trong ảnh giờ đây được nhìn lại hình ảnh người thân, điều đó làm tôi hạnh phúc".

Song song với việc ra mắt sách, một số bức ảnh từ cuốn sách cũng được trưng bày tại Trung tâm Văn hóa nghệ thuật (22 Hàng Buồm, Hà Nội), trong khuôn khổ Photo Hanoi ’25 - Biennale Nhiếp ảnh quốc tế.

Bài, ảnh: NGÔ HỒNG VÂN