Văn hóa > Thư viện

Tóm tắt: Ngày 21-11-2019, Quốc hội khóa XIV đã thông qua Luật số 46/2019/QH14 về Thư viện (sau đây gọi tắt là Luật), có hiệu lực thi hành từ ngày 1-7-2020. Luật ra đời tạo điều kiện cho thư viện góp phần xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam nói chung và thúc đẩy phát triển thư viện và văn hóa đọc nói riêng, khẳng định vai trò quan trọng của thư viện trong tiến trình phát triển đất nước. Qua 5 năm tổ chức thực hiện Luật, ngành Văn hóa nói chung và thư viện nói riêng đã đạt những thành quả bước đầu, tuy nhiên cũng còn nhiều việc phải tiếp tục thực hiện để Luật thực sự phát huy hiệu quả trong đời sống xã hội.

Tóm tắt: Luật Thư viện Việt Nam đã tạo nên nền tảng pháp lý vững chắc, thúc đẩy sự phát triển toàn diện và mạnh mẽ của hệ thống thư viện, đặc biệt là các thư viện số đại học dùng chung. Các quy định tại Điều 29, 31 và 32 của Luật tập trung vào việc hiện đại hóa thư viện, xây dựng và chia sẻ tài nguyên thông tin dùng chung, đồng thời tăng cường kết nối và liên thông giữa các thư viện trong nước và quốc tế. Sự ra đời của Luật đã mở ra cơ hội cho việc thiết lập và vận hành các mô hình thư viện số đại học dùng chung như Trung tâm Kết nối tri thức số, Hệ thống thư viện số dùng chung của Đại học Quốc gia TP.HCM, cũng như các mô hình thư viện số thuộc đại học vùng và khối ngành đào tạo. Bài viết giới thiệu các mô hình thư viện số đại học dùng chung, đồng thời đưa ra các giải pháp thực thi Luật Thư viện trong xây dựng mô hình thư viện số đại học dùng chung tại Việt Nam, góp phần thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong giáo dục và nghiên cứu khoa học hiện nay.

Tóm tắt: Trong kỷ nguyên số, marketing thư viện đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao nhận thức, quảng bá dịch vụ và tối ưu hóa trải nghiệm người dùng. Bài viết phân tích các xu hướng marketing thư viện hiện đại, bao gồm marketing qua mạng xã hội, cá nhân hóa dịch vụ dựa trên AI, tối ưu hóa nội dung số và ứng dụng công nghệ thực tế ảo. Đồng thời, bài viết đề xuất các chiến lược marketing hiệu quả như xây dựng thương hiệu thư viện, cải thiện trải nghiệm người dùng, phát triển quan hệ công chúng và triển khai quảng bá đa kênh. Tuy nhiên, thư viện vẫn phải đối mặt với nhiều thách thức, bao gồm hạn chế về tài chính, thiếu chuyên môn marketing, tốc độ phát triển công nghệ nhanh chóng và vấn đề bảo mật dữ liệu người dùng. Để vượt qua những rào cản này, thư viện cần có chiến lược phù hợp với nguồn lực hiện có, đầu tư đào tạo nhân sự và tận dụng công nghệ một cách hợp lý. Marketing thư viện không chỉ giúp thu hút và giữ chân người dùng mà còn khẳng định vai trò của thư viện trong hệ sinh thái tri thức và giáo dục hiện đại.

Chỉ dẫn trích dẫn (citation index - CI) là chỉ dẫn của các trích dẫn giữa các tài liệu khoa học, cho biết một tài liệu được trích dẫn bao nhiêu lần bởi những tài liệu nào. Bài viết phân tích khái niệm trắc lượng thư mục, chỉ dẫn trích dẫn, ý nghĩa của chỉ dẫn trích dẫn; giới thiệu mô hình thiết kế một chỉ dẫn trích dẫn dưới góc độ lịch sử, cách tiếp cận hiện đại và mô tả mô hình thực tế thông qua cơ sở dữ liệu (CSDL) trích dẫn Scopus; liên hệ với thư viện đại học Việt Nam và đề xuất xây dựng các CSDL trên cơ sở ứng dụng trắc lượng thư mục dưới dạng chỉ dẫn trích dẫn.

Xúc tiến hỗn hợp là công cụ quan trọng của marketing hỗn hợp, bên cạnh việc hỗ trợ đắc lực cho các chiến lược marketing hỗn hợp khác, còn giúp người dùng tin (NDT) nhận biết về các sản phẩm và dịch vụ của thư viện, có ấn tượng tốt và dẫn tới việc thực sự sử dụng các sản phẩm và dịch vụ. Một số công cụ xúc tiến hỗn hợp phổ biến được các thư viện sử dụng gồm: quảng cáo, marketing trực tiếp và quan hệ công chúng. Để tổ chức hoạt động xúc tiến hỗn hợp có hiệu quả, thư viện cần nắm bắt các phương tiện truyền thông để truyền đạt nội dung, thông điệp tới NDT, giúp NDT có thể tiếp nhận thông tin từ thư viện về các sản phẩm thư viện mà họ có nhu cầu. Một số phương tiện truyền thông thư viện phổ biến là trang web, mạng xã hội, thư điện tử, sự kiện và không gian thư viện.

Sự phát triển của công nghệ thông tin trong lĩnh vực thông tin - thư viện (TTTV) đang dần làm thay đổi các mô hình tổ chức và hoạt động của các thư viện, biến thư viện truyền thống thành thư viện hiện đại, thư viện điện tử. Việc tổ chức không gian thư viện là yếu tố quan trọng, tạo nên đặc thù riêng của từng thư viện, góp phần dung hòa giữa thư viện điện tử với thư viện truyền thống. Bài viết trình bày khái niệm không gian thư viện trường đại học, các nguyên tắc thiết kế nói chung và theo góc nhìn của kiến trúc nói riêng; phân tích các tiêu chuẩn thiết kế không gian thư viện đại học trên thế giới và ở Việt Nam; các nguyên tắc và tiêu chuẩn thiết kế thư viện dành riêng cho người khuyết tật.

Không gian thư viện tác động qua lại đến phương pháp giảng dạy của cơ sở giáo dục đại học. Các thư viện đại học tổ chức lại không gian thư viện hoặc xây dựng thư viện mới phải dựa trên yêu cầu của hoạt động giảng dạy và phương pháp học tập của sinh viên theo từng giai đoạn cụ thể. Cùng với việc khan hiếm thông tin rồi bùng nổ thông tin đã thúc đẩy việc hình thành và chuyển đổi các mô hình thiết kế không gian thư viện trong lịch sử. Trong mỗi giai đoạn người làm thư viện cần xác định lại các tòa nhà và không gian của thư viện đại học để phục vụ tốt nhất cho nhu cầu của người sử dụng (NSD).

Hợp tác, chia sẻ nguồn tài nguyên thông tin và dịch vụ giữa các thư viện, đặc biệt là thư viện đại học góp phần đổi mới giáo dục, nâng cao chất lượng đào tạo và hỗ trợ người sử dụng tiếp cận đến nhiều nguồn tài nguyên thông tin khác nhau mà bản thân một thư viện không thể đáp ứng. Bài viết trình bày hoạt động chia sẻ tài nguyên thông tin và dịch vụ thư viện (DVTV) trong các thư viện đại học dựa trên những quy định về quyền tác giả theo pháp luật Việt Nam; đề xuất một số kiến nghị hoàn thiện.

Trong xã hội thông tin, kinh tế tri thức, văn hóa đọc ngày càng trở thành yếu tố quan trọng, quyết định sự phát triển của xã hội nói chung. Những năm gần đây, ngày Sách Việt Nam (21-4), Ngày Sách và Bản quyền thế giới (23-4) luôn là thời điểm để tôn vinh giá trị của sách, văn hóa đọc và sự đóng góp của các tác giả đối với sự ra đời của những tác phẩm bất hủ. Văn hóa đọc đối với sinh viên có ý nghĩa rất quan trọng trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học, sự đổi mới về phương pháp giảng dạy và học tập. Vì vậy, việc xác định những đặc điểm cơ bản trong văn hóa đọc của sinh viên có ý nghĩa rất lớn, làm cơ sở đánh giá đúng thực trạng văn hóa đọc của sinh viên, từ đó đưa ra những giải pháp phù hợp phát triển văn hóa đọc cho sinh viên trong thời gian tới.

Luật Thư viện số 46/2019 được Quốc hội thông qua ngày 21-11-2019 đã mở ra nhiều cơ hội mới cho sự phát triển của sự nghiệp thư viện Việt Nam. Bài viết nêu ra các chính sách được thể chế hóa nhằm bảo đảm quyền tiếp cận và hưởng thụ các giá trị văn hóa của người dân; nghiên cứu dự báo những tác động của các chính sách này góp phần đẩy mạnh việc thực thi các chính sách của Luật Thư viện trong thời gian tới.