Với mong muốn tạo ra không gian văn hóa và cầu nối giao lưu giữa độc giả yêu thích tác phẩm “Đôi mắt của Mona” của tác giả Thomas Schlesser (Nxb Phụ nữ Việt Nam và Nhã Nam ấn hành), sáng 15-6-2025 tại Hà Nội, Công ty Nhã Nam phối hợp cùng Viện Pháp tại Hà Nội tổ chức buổi giao lưu nhân sự kiện ra mắt bản dịch cuốn tiểu thuyết này.

Toàn cảnh sự kiện ra mắt bản dịch "Đôi mắt của Mona"

Thomas Schlesser không chỉ là một nhà văn tài năng mà còn là một sử gia nghệ thuật uyên bác với ảnh hưởng sâu rộng trong giới học thuật và văn hóa Pháp. Tác phẩm Đôi mắt của Mona đã tạo nên tiếng vang lớn trước khi được xuất bản tại chính quê nhà của ông. Cuốn tiểu thuyết đã được dịch sang 37 ngôn ngữ trước khi chính thức ra mắt tại Pháp, một hiện tượng hiếm có trong lịch sử xuất bản quốc tế. Điều này không chỉ chứng tỏ sức hút toàn cầu của tác phẩm mà còn khẳng định tính phổ quát của những chủ đề mà Schlesser đề cập.

Các diễn giả đều cho rằng, trong bối cảnh văn học đương đại, Đôi mắt của Mona nổi bật như một tác phẩm vừa mang tính giáo dục vừa giàu cảm xúc, vừa trí tuệ vừa đầy nhân văn. Nó là cầu nối giữa văn học đại chúng và văn học học thuật, giữa giải trí và giáo dục. Tái bản chỉ sau một tuần, Đôi mắt của Mona đã để lại ấn tượng khó phai trong lòng độc giả, được độc giả Việt Nam đón nhận và yêu thích. Không chỉ ở Việt Nam, điều đặc biệt giúp tác phẩm của Thomas Schlesser chạm đến trái tim độc giả toàn cầu là khả năng mở ra cuộc đối thoại sâu sắc giữa văn chương và hội họa.

Buổi trò chuyện đi sâu phân tích những giá trị nội dung của tác phẩm Đôi mắt của Mona. Với cấu trúc 52 chương tương ứng với 52 tuần trên hành trình nghệ thuật của cô bé Mona trước nguy cơ mất thị lực, tác phẩm là triết luận sâu sắc về giá trị của cái nhìn, về khả năng con người vượt qua nghịch cảnh. Mỗi chương là một cuộc tham quan đến một bảo tàng ở Paris, nơi người ông dẫn dắt Mona khám phá những kiệt tác nghệ thuật, từ những bức tranh nổi tiếng đến những tác phẩm điêu khắc đầy sức sống.

Với nền tảng là một sử gia nghệ thuật và giám đốc Quỹ Hartung-Bergman, tác giả Schlesser đã khéo léo lồng ghép kiến thức chuyên môn của mình vào dòng chảy tự nhiên của câu chuyện. Ông không chỉ mô tả các tác phẩm nghệ thuật mà còn giải mã chúng, biến mỗi bức tranh thành cánh cửa mở ra những chiều kích mới về cảm xúc và nhận thức. Cấu trúc này tạo nên một cuốn "catalogue" nghệ thuật sống động, nơi độc giả được dẫn dắt qua hành trình khám phá nghệ thuật song song với hành trình nội tâm của Mona.

Chia sẻ tại sự kiện ra mắt sách, diễn giả Nguyễn Thế Sơn (Nhà giám tuyển độc lập - Giảng viên Nghệ thuật thị giác, Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội) cho rằng, tựa đề Đôi mắt của Mona không chỉ là sự gợi nhớ đến đôi mắt bí ẩn của nàng Mona Lisa trong kiệt tác của Leonardo da Vinci, mà còn là biểu tượng cho cách chúng ta nhìn nhận thế giới. Khi đối diện với nguy cơ mất thị lực, Mona không chỉ học cách nhìn ngắm thế giới bằng mắt mà còn bằng trái tim, bằng trí tưởng tượng và ký ức. Đây là quá trình chuyển hóa từ việc phụ thuộc vào thị giác sang việc phát triển một "thị giác nội tâm" - khả năng nhìn thấy vẻ đẹp ngay cả khi bóng tối bao trùm.

Trái tim trong Đôi mắt của Mona là mối quan hệ đặc biệt giữa Mona và người ông của mình. Người ông không chỉ là người hướng dẫn Mona trong thế giới nghệ thuật mà còn là người truyền lại di sản văn hóa, là cầu nối giữa quá khứ và tương lai. Qua 52 tuần tham quan bảo tàng, ông không chỉ dạy Mona cách nhìn ngắm nghệ thuật mà còn dạy cô cách nhìn nhận cuộc sống.

Bìa cuốn sách

Tại sự kiện ra mắt sách, diễn giả Phạm Minh Quân (Nhà nghiên cứu, dịch giả nghệ thuật - Giảng viên Trường Khoa học liên ngành và Nghệ thuật, Đại học Quốc gia Hà Nội) đánh giá, chủ đề sâu sắc nhất trong tác phẩm Đôi mắt của Mona là vai trò của nghệ thuật như một phương tiện để đối diện và vượt qua nỗi sợ hãi về mất mát. Đối với Mona, nghệ thuật không chỉ là những bức tranh treo trên tường bảo tàng mà còn là cách để cô lưu giữ thế giới trước khi bóng tối buông xuống. Schlesser khám phá cách mà nghệ thuật có thể trở thành liệu pháp chữa lành, không phải bằng cách phủ nhận nỗi đau mà bằng cách giúp chúng ta đối diện với nó. Qua mỗi tác phẩm nghệ thuật mà Mona khám phá, cô học được cách chấp nhận số phận của mình, không phải với sự cam chịu mà với sự can đảm và phẩm giá. Kết thúc của cuốn sách không phải là một bi kịch đơn thuần về việc Mona mất đi thị lực, mà là một triết lý sâu sắc về tự do lựa chọn và cái chết. Schlesser đã tạo nên một cái kết mở, nơi độc giả được mời gọi suy ngẫm về ý nghĩa của việc "nhìn thấy" và "không nhìn thấy", về giá trị của nghệ thuật và sự trưởng thành cá nhân.

Đôi mắt của Mona còn đánh dấu việc quay trở lại với công nghệ bìa "flexibinding" sau hơn 10 năm Nhã Nam thử nghiệm trên nhiều thể loại sách khác nhau. “Flexibinding” là sự kết hợp tinh tế để bù trừ ưu nhược điểm của hai loại bìa phổ biến nhất tại Việt Nam hiện nay là bìa cứng và bìa mềm. Với lớp bìa cứng linh hoạt thay vì bìa cứng cố định, cuốn sách sẽ vừa có độ bền cao vừa giữ được tính mềm dẻo, tạo cảm giác cầm nắm thoải mái. Đặc biệt, phần bìa flexibinding chớm vượt kích thước của khối sách bên trong, tạo nên vẻ ngoài sang trọng tương tự như sách bìa cứng cao cấp. Một trong những ưu điểm nổi bật của bìa flexibinding là khả năng mở phẳng tự nhiên. Độc giả không cần phải dùng lực giữ sách mở như với sách bìa mềm thông thường, giúp trải nghiệm đọc trở nên thoải mái hơn, đặc biệt khi đọc trong thời gian dài.

Một khía cạnh đặc biệt nữa là việc cuốn sách được xuất bản đồng thời với phiên bản chữ nổi Braille. Điều này không chỉ là một nỗ lực để làm cho văn học trở nên tiếp cận hơn với người khiếm thị mà còn là một biểu tượng mạnh mẽ về chủ đề của cuốn sách. Phiên bản Braille của Đôi mắt của Mona là minh chứng cho thông điệp của Schlesser rằng việc "nhìn thấy" không chỉ giới hạn ở thị giác. Người đọc khiếm thị có thể "nhìn thấy" thế giới của Mona qua đầu ngón tay, qua trí tưởng tượng và cảm xúc. Đây là sự khẳng định mạnh mẽ về khả năng của con người trong việc vượt qua giới hạn của bản thân.

Bài, ảnh: NGÔ HỒNG VÂN