Vừa qua, giảng viên thanh nhạc - nghệ sĩ opera Nguyễn Bích Thủy đã cho ra mắt cuốn sách "Khoa học & Nghệ thuật ca hát: Một cách tiếp cận chuyên sâu về thanh nhạc cổ điển" tại Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam đúng vào dịp 20-11. Đây là công trình nghiên cứu nhiều năm của chị, đồng thời là tài liệu chuyên sâu hiếm hoi về thanh nhạc tại Việt Nam.

Buổi ra mắt có sự tham dự của TS, NSND Đỗ Quốc Hưng – Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam; PGS, TS, NSƯT Tân Nhàn – Trưởng khoa Thanh nhạc; NSND Quang Thọ; cùng đông đảo giảng viên, nghệ sĩ, ca sĩ.

Nghệ sĩ opera Nguyễn Bích Thủy chia sẻ về cuốn sách

Với kết cấu 14 chương, cuốn sách Khoa học & Nghệ thuật ca hát giới thiệu toàn diện những nền tảng khoa học và nghệ thuật của hoạt động ca hát. Tác giả dành nhiều dung lượng phân tích cấu trúc sinh lý của cơ thể người trong phát âm, chức năng của thanh quản và hệ hô hấp, từ đó lý giải cơ chế vận hành của giọng hát dưới góc độ khoa học. Song song với phần lý thuyết cơ bản, sách đi sâu vào các kỹ thuật then chốt của thanh nhạc cổ điển, như chiaroscuro, appoggio, portamento, messa di voce, rung (vibrato) và kỹ thuật linh hoạt (agility). Bên cạnh đó, tác giả đặc biệt nhấn mạnh vai trò của phát âm và sửa đổi nguyên âm - những yếu tố thường ít được chú trọng nhưng lại có ảnh hưởng quan trọng tới âm sắc và hiệu quả biểu cảm của giọng hát.

Một trong những điểm đặc sắc của sách là chương phân loại giọng hát theo Hệ thống Fach của Đức, giúp người đọc có cách nhận diện chuẩn xác từng loại giọng. Tác giả cũng làm rõ các khái niệm dễ gây nhầm lẫn như giọng giả thanh (falsetto), giọng óc của nữ và giọng đầu của nam, góp phần giải đáp những thắc mắc thường gặp trong quá trình học thanh nhạc. Sách đồng thời đưa ra lý giải thuyết phục cho các câu hỏi quen thuộc mà giới ca sĩ hay trăn trở: nên thở bằng mũi hay miệng? vì sao ca sĩ opera sử dụng vibrato dày? hay cách điều chỉnh âm sắc thông qua sự cộng hưởng của vòm họng - khoang mũi - trán - ngực.

Bìa cuốn sách

Bên cạnh phần kỹ thuật, sách giới thiệu các trường phái thanh nhạc tiêu biểu trên thế giới và dành một chương cho các nhà sư phạm của trường phái Ý cổ – nền tảng quan trọng của nghệ thuật thanh nhạc phương Tây. Tác giả đồng thời đề cập tới những nhà nghiên cứu, nhà sư phạm thanh nhạc thế kỷ XX–XXI, giúp người đọc có cái nhìn toàn diện về sự phát triển của nghệ thuật ca hát.

Điểm đáng chú ý là cách tác giả đối chiếu giữa phương pháp sư phạm thanh nhạc quốc tế và môi trường đào tạo tại Việt Nam. Những vấn đề tưởng như thuần kỹ thuật - khẩu hình, hơi thở, cộng hưởng, cách luyện giọng - được phân tích từ cả góc độ khoa học giọng hát, lịch sử phương pháp luyện thanh và đặc điểm sinh lý - văn hóa của người Việt. Nhờ đó, cuốn sách gợi mở hướng tiếp cận phù hợp với nghệ thuật thanh nhạc Việt Nam trong bối cảnh hội nhập.

Phát biểu tại buổi ra mắt sách, Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam TS, NSND Đỗ Quốc Hưng nhấn mạnh: “Trong quá trình phát triển của âm nhạc chuyên nghiệp Việt Nam, thanh nhạc giữ vai trò quan trọng. Tuy nhiên, việc tiếp cận tri thức mang tính hệ thống và chuyên sâu vẫn là khoảng trống mà chưa nhiều công trình trong nước đáp ứng được. Cuốn sách của nghệ sĩ Nguyễn Bích Thủy là nỗ lực đáng trân trọng trong việc lấp đầy khoảng trống ấy”.

Ông Hưng cũng đánh giá cao kinh nghiệm quốc tế của tác giả. Sinh sống và làm việc tại Cộng hòa Áo – một trung tâm lớn của nghệ thuật hàn lâm châu Âu – Bích Thủy có điều kiện nghiên cứu và biểu diễn trong môi trường chuyên nghiệp, từ đó hình thành tư duy sâu sắc về nghệ thuật ca hát. Những trải nghiệm thực tiễn được đưa vào sách một cách chân thành, có chiều sâu và mang tính mở, giúp sách vừa giàu tính khoa học vừa giàu cảm xúc nghệ thuật.

Giám đốc Học viện Âm nhạc Quốc gia Việt Nam cùng nhiều giảng viên kỳ vọng cuốn sách Khoa học & Nghệ thuật ca hát của nghệ sĩ Bích Thủy sẽ trở thành người bạn đồng hành của giảng viên – sinh viên thanh nhạc, là nguồn tư liệu đáng tin cậy cho những ai theo đuổi con đường hát cổ điển. Công trình này cũng được kỳ vọng góp phần đưa nghệ thuật thanh nhạc Việt Nam tiếp cận những chuẩn mực cao hơn trong dòng chảy nghệ thuật đương đại.

Với cách tiếp cận khoa học, tư duy hiện đại, kiến thức quốc tế hòa quyện cùng trải nghiệm thực tiễn, cuốn sách của nghệ sĩ Bích Thủy được đánh giá là một đóng góp quan trọng cho tiến trình hội nhập của thanh nhạc Việt Nam. Công trình này không chỉ mở ra tri thức mới cho người học mà còn góp phần định hình phương pháp đào tạo bài bản, hướng đến những chuẩn mực cao của nghệ thuật hàn lâm thế giới.

Tại sự kiện, nhiều giảng viên thanh nhạc bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với  những thành tựu của Nguyễn Bích Thủy, bao gồm cả vai trò của cô trong các vở Opera lớn và sự cống hiến trong công tác giảng dạy.

Nguyễn Bích Thủy sinh năm 1978, từng đạt: Giải Nhất Cuộc thi Opera quốc tế 2002 tại Thái Lan; Một trong 10 gương mặt trẻ tiêu biểu năm 2003; Giải “Người thể hiện bài hát Trung Quốc xuất sắc nhất” tại Concours Thanh nhạc quốc tế lần thứ 4 (Trung Quốc, 2008); Bằng khen của UBND TP Hà Nội vì thành tích học tập và biểu diễn.

Nguyễn Bích Thủy từng biểu diễn ở Nga, Lào, Thái Lan với nhiều aria kinh điển của Mozart, Delibes, Strauss, Bellini, Donizetti… và gây ấn tượng với các vai Nữ hoàng bóng đêm (Magic Flute) và Gilda (Rigoletto).

THANH TÂM - Ảnh: MẠNH NGUYỄN