Nằm tại xã A Sào, tỉnh Hưng Yên, đền A Sào là một trong những di tích lịch sử – văn hóa quan trọng gắn với cuộc đời và sự nghiệp lẫy lừng của Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn. Không chỉ là nơi thờ phụng vị anh hùng dân tộc, danh tướng kiệt xuất của thời Trần, ngôi đền còn là không gian lưu giữ hào khí Đông A – biểu tượng của sức mạnh đoàn kết và tinh thần thượng võ của dân tộc Việt Nam.

Nằm giữa không gian yên bình của làng quê, khi chúng tôi đặt chân tới đền A Sào, dường như trong mỗi người đều cảm nhận được sự linh thiêng, trầm mặc và chiều sâu lịch sử của một vùng đất gắn với hào khí Đông A thời Trần. Theo lời giới thiệu của ông Nguyễn Tiến Bàng – Phó Ban Văn hóa xã A Sào, khu di tích là một quần thể gồm đình, đền và bến Tượng A Sào, mỗi nơi đều mang dấu ấn riêng biệt gắn với lịch sử và tín ngưỡng.

Đền A Sào là nơi nhân dân tổ chức tế lễ truyền thống; đình A Sào là không gian thờ tự Quốc Công Tiết chế Trần Hưng Đạo; còn bến Tượng là nơi lưu giữ sự tích voi chiến của ngài năm 1288 – câu chuyện được ghi lại trong sử sách như một minh chứng về lòng trung nghĩa và tinh thần chiến đấu bất khuất.

Tại đền A Sào, nhân dân duy trì hai lễ hội lớn hằng năm: lễ hội tháng Tám – ngày giỗ Đức Thánh Trần và lễ hội tháng Ba – lễ mừng chiến thắng, với nghi thức độc đáo là rước Thánh từ đền cũ về đền chính. Không khí lễ hội rộn ràng với chọi gà, đấu vật, kéo chữ... như tái hiện tinh thần rèn quân và truyền thống thượng võ của thời Trần. Với những giá trị riêng có, Khu di tích lịch sử văn hóa đình, đền, bến Tượng A Sào đã được Bộ VHTTDL xếp hạng di tích quốc gia năm 2011. Năm 2015, Lễ hội truyền thống đền A Sào đã được đưa vào danh mục Di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.

Ông Bàng cho biết, địa danh A Sào xưa là thái ấp của Trần Liễu – thân phụ Hưng Đạo Đại Vương. Trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên – Mông lần thứ ba, nơi này đã chứng kiến một trong những khoảnh khắc xúc động nhất của vị chủ tướng: con voi trận trung thành bị sa lầy tại bến sông Hóa, không thể cứu được. Trần Quốc Tuấn buộc phải rời đi để kịp thời gian hội quân, để lại sau lưng hình ảnh con voi ứa nước mắt rồi từ từ chìm xuống. Trước khi đi, ông đã tuốt gươm chỉ xuống dòng nước mà thề rằng: “Nếu trận này không thắng giặc Thát, ta thề không trở lại bến sông này!”. Sau chiến thắng Bạch Đằng lẫy lừng, nhân dân lập tượng voi để tưởng nhớ, nên bến sông được gọi là bến Tượng – một biểu tượng thiêng liêng của lòng trung nghĩa.

Không gian đền A Sào

Cùng với giá trị lịch sử – văn hóa, công tác quản lý và phát triển du lịch tại A Sào được triển khai chặt chẽ và chuyên nghiệp. Theo ông Nguyễn Tiến Bàng, Ban Quản lý di tích và Tổ hành chính thường trực tại đền luôn chủ động xây dựng phương án đón tiếp, hướng dẫn lễ nghi, viết sớ và đảm bảo an ninh trật tự, nhất là vào những dịp lễ hội khi lượng khách thập phương lên tới hàng vạn lượt. Công tác truyền thông được chú trọng thông qua việc xây dựng trang thông tin điện tử, thường xuyên cập nhật hình ảnh và tư liệu về di tích. Nhiều trường học trong và ngoài tỉnh cũng chọn A Sào là điểm đến trải nghiệm cho học sinh, tổ chức các cuộc thi tìm hiểu lịch sử thời Trần, qua đó góp phần bồi đắp lòng yêu nước cho thế hệ trẻ bằng những bài học sinh động.

Về định hướng phát triển, A Sào được xác định là điểm nhấn quan trọng trong tuyến du lịch lịch sử – tâm linh của vùng Hưng Hà, kết nối liền mạch với các di tích Tô Đê, Lộng Khê, đền Tranh và đền Đồng Bằng. Nhận thức rõ giá trị của di sản, chính quyền địa phương hằng năm đều dành nguồn lực để bảo tồn và tôn tạo quần thể di tích, phục dựng lễ hội truyền thống, đồng thời gìn giữ các giá trị văn hóa phi vật thể đặc trưng của vùng. Những nỗ lực này không chỉ góp phần giữ gìn bản sắc mà còn mở ra hướng phát triển du lịch bền vững, tạo động lực thúc đẩy kinh tế – xã hội địa phương.

Giữa nhịp sống hiện đại, A Sào vẫn giữ cho mình sự trầm mặc, linh thiêng và chiều sâu văn hóa đặc trưng của vùng đất mang hào khí Đông A. Nơi đây không chỉ lưu giữ lịch sử và tín ngưỡng mà còn là nơi để mỗi người tìm về cội nguồn, cảm nhận sức mạnh tinh thần của cha ông và tiếp nối những giá trị bền vững cho hôm nay và mai sau.

Bài, ảnh: AN NGỌC