Phát triển thị trường game Việt và cơ hội vươn ra quốc tế

Năm 2024, ngành công nghiệp game Việt Nam ghi nhận những cột mốc ấn tượng khi đạt doanh thu 13.600 tỷ đồng, tăng gần 9% so với năm trước, trong đó có hơn 2.000 tỷ đồng doanh thu từ thị trường quốc tế và 5,7 tỷ lượt tải game “Made in Vietnam” trên toàn cầu. Những con số này cho thấy Việt Nam sở hữu một thị trường game năng động, đầy tiềm năng phát triển ra thế giới.

Nhiều trường đại học đã mở các ngành học liên quan đến thiết kế và lập trình game, góp phần đào tạo nguồn nhân lực chất lượng

Tuy nhiên, bức tranh tổng thể lại cho thấy một nghịch lý. Phần lớn thành công xuất khẩu đến từ mảng gia công cho các studio lớn của nước ngoài hoặc phát triển các dòng game hyper-casual (game đơn giản, chơi nhanh). Trong khi đó, thị trường nội địa lại đang bị thống trị bởi các sản phẩm bom tấn được nhập khẩu từ Trung Quốc và Hàn Quốc. Với nguồn tài nguyên tiềm năng là bản sắc văn hóa, yếu tố then chốt để xây dựng các IP (sở hữu trí tuệ) gốc bền vững, làm tiền đề vươn mình ra thị trường quốc tế.

Việt Nam - Một thị trường sôi động

Để hiểu được tiềm năng của thị trường nội địa, cần phải nhìn nhận thị trường game Việt Nam không chỉ có các nhà phát triển, mà là một hệ sinh thái hoàn chỉnh bao gồm cộng đồng người hâm mộ cuồng nhiệt và một cấu trúc thể thao điện tử chuyên nghiệp.

Đầu tiên, đó là một cộng đồng hâm mộ khổng lồ và có mức độ tương tác đáng kinh ngạc. Lấy ví dụ từ trận chung kết quốc gia của tựa game Liên quân mobile mùa giải Xuân 2025. Sự kiện này đã thu hút tới 850.000 người xem cùng một thời điểm, đạt tổng cộng hơn 10 triệu lượt xem trên mọi nền tảng. Những con số này giúp giải đấu lọt vào top 4 video thịnh hành chung trên YouTube Việt Nam và chiếm giữ vị trí top 1 ở mảng game. Đây là minh chứng rõ ràng cho một cộng đồng không chỉ chơi game, mà còn “tiêu thụ nội dung” về game một cách cuồng nhiệt, bao gồm xem streaming, theo dõi giải đấu và ủng hộ các đội tuyển. Nhưng từ đây câu hỏi được đặt ra: sự hâm mộ và dòng tiền khổng lồ này đang chảy vào các sản phẩm nhập khẩu. Điều gì sẽ xảy ra nếu có một sản phẩm “Made in Vietnam” đạt đến tầm vóc và chất lượng tương tự?

Thứ hai, Việt Nam sở hữu một hệ sinh thái eSports (thể thao điện tử) chuyên nghiệp. eSports đã trở thành một bộ môn thi đấu tranh huy chương chính thức tại các đại hội thể thao lớn như SEA Games và ASIAD. Lĩnh vực này có thể trở thành mũi nhọn trong nền kinh tế số. eSport có tốc độ tăng trưởng hằng năm 8,1% và dự kiến có 640 triệu người theo dõi bộ môn này tính đến hết năm nay. Chúng ta đã có một cấu trúc hoàn chỉnh bao gồm các tuyển thủ đẳng cấp quốc tế, các đội tuyển chuyên nghiệp, hệ thống nhà đầu tư và nhà tổ chức sự kiện tầm cỡ khu vực. Tuy nhiên, hệ sinh thái này phần lớn vẫn đang là một “hệ sinh thái tiêu thụ” - nơi chúng ta thi đấu trên các nền tảng game do nước ngoài sản xuất. Tham vọng của ngành Game Việt phải là biến cấu trúc này thành một “hệ sinh thái sản xuất”, nơi chúng ta tự tổ chức các giải đấu quốc tế cho chính những tựa game do người Việt tạo ra.

Cuối cùng, và quan trọng nhất, là một nhu cầu “khát” game thuần Việt đang âm ỉ trong cộng đồng. Điều này đã được chứng minh rõ nét qua thành công của các game độc lập gần đây. Trở về tuổi thơ, một tựa game khai thác trải nghiệm hoài niệm của thế hệ 9x và 2000s, đã thắng lớn với 1 triệu lượt tải chỉ sau một tuần và đạt 7 triệu lượt tải sau ba tháng trên Appstore. Gần đây hơn, Tiệm phở của anh Hai đã tạo nên một cơn sốt đáng kinh ngạc. Được đăng tải vào ngày 23/10/2025, trò chơi này gần như không được chú ý ban đầu. Nhưng chỉ “qua một đêm”, trò chơi tạo nên một cơn sốt với hơn 650.000 lượt tải chỉ vài ngày sau khi được trải nghiệm bởi những nhà sáng tạo nội dung nổi tiếng trong và ngoài nước.

Sức hút của Tiệm phở của anh Hai không phải là ngẫu nhiên. Theo lý giải của cộng đồng game, đây là minh chứng cho sự giao thoa giữa văn hóa truyền thống, cốt truyện hiện đại và hiệu ứng lan truyền của nền kinh tế sáng tạo số. Trong một thị trường đã bão hòa với những tựa game giả tưởng siêu thực, nhà phát triển marisa0704 chọn một lối đi khác biệt khi tận dụng nền văn hóa Việt Nam. Người chơi nhập vai vào một người bán phở ở một cửa tiệm bình dân với những chiếc ghế nhựa xanh, những lọ gia vị thân thuộc và cả hình ảnh chú chó “Cậu Vàng” nghịch ngợm. Từng chi tiết nhỏ đều tạo ra không gian gần gũi, thu hút người chơi.

Tính bản địa mạnh cùng với cốt truyện hấp dẫn đã khiến người chơi quốc tế tò mò. Một trò chơi sinh ra từ văn hóa Việt, sử dụng ẩm thực làm cốt lõi, nhưng được kể bằng cốt truyện thú vị đã tạo nên một hiệu ứng lan truyền tự nhiên. Nó tương tự như cách mà các tác phẩm điện ảnh như Squid game (Trò chơi con mực) hay Parasite (Ký sinh trùng) đã mang văn hóa của Hàn Quốc ra thế giới. Cần lưu ý rằng, tựa game này do một sinh viên ngành Công nghệ Thông tin và Truyền thông tại Đại học Bách khoa Hà Nội, phát triển chỉ với chiếc máy tính cũ và kinh phí gần như 0 đồng. Điều này chỉ ra một điểm nghẽn: chúng ta đang thiếu một phân khúc trọng yếu. Thị trường đã có những game nhanh để xuất khẩu và game indie đánh vào ngách văn hóa. Điều còn thiếu là các game “bom tấn” được đầu tư lớn, có chất lượng cao để khai thác chiều sâu của kho tàng văn hóa đồ sộ mà chúng ta đang sở hữu.

Trận chung kết quốc gia Liên Quân Mobile mùa xuân 2025 tổ chức tại cung thể thao Tiên Sơn, Đà Nẵng đã thu hút 7.000 khán giả xem trực tiếp và hơn 850.000 người xem trực tuyến (ảnh BTC)

Bản sắc văn hóa - chìa khóa chinh phục thị trường

Thành công từ Trở về tuổi thơ hay Tiệm phở của anh Hai là những dấu hiệu cho thấy rằng đưa văn hóa thuần Việt vào sản phẩm là một công thức khả thi. Nhưng đây mới chỉ là bước đệm. Hướng đi khả thi và bền vững hơn, chính là khai thác kho tàng văn hóa - lịch sử - thần thoại đồ sộ của dân tộc.

Tiềm năng là vô tận. Từ các triều đại lịch sử huy hoàng như Đinh, Lý, Trần, Lê với những chiến công lẫy lừng; đến kho tàng thần thoại sử thi như Sơn Tinh - Thủy Tinh, Lạc Long Quân; hay văn học dân gian với Tấm Cám, Thạch Sanh. Đây là những tư liệu “miễn phí” nhưng vô giá, bởi chúng có sẵn sự kết nối cảm xúc với hàng chục triệu người chơi bản địa. Người Việt sẵn sàng đón nhận những câu chuyện của dân tộc, miễn là chúng được kể một cách hấp dẫn.

Tuy nhiên, thách thức của việc “game hóa” văn hóa là rất lớn. Vấn đề không phải là “làm game về lịch sử”, mà là “làm một game hay” lấy bối cảnh lịch sử. Nhiều sản phẩm trước đây đã thất bại vì quá sa đà vào việc “dạy sử” một cách giáo điều, kịch bản cứng nhắc, và trên hết là chất lượng đồ họa, gameplay (lối chơi) sơ sài, không tương xứng với tầm vóc của câu chuyện. Để thành công, các studio Việt cần một sự đầu tư nghiêm túc và đúng đắn. Một cốt truyện game lôi cuốn, thiết kế nhân vật vừa thuần Việt nhưng không cũ kỹ, vừa mang hơi thở đương đại, trải nghiệm chơi phải thú vị và có chiều sâu. Tập hợp đầy đủ các yếu tố trên, liệu chúng ta có thể làm được như người Trung Quốc với cốt truyện Tam quốc của họ?

Mục tiêu cuối cùng của chiến lược này là xây dựng được những sản phẩm “Made in Vietnam” có giá trị cao. Một tựa game về thời Trần Hưng Đạo hay về thế giới thần thoại Lạc Long Quân nếu thành công sẽ tạo ra những sản phẩm có sức sống độc lập. Từ ý tưởng gốc này, một hệ sinh thái hoàn chỉnh có thể được phát triển. Thay vì phụ thuộc vào các tựa game quốc tế, có cơ hội nào để xây dựng một giải đấu eSports “thuần Việt” cho chính game của mình, chuyển dịch dòng tiền và sự hâm mộ của khán giả về cho sản phẩm quốc nội không? Cộng đồng hâm mộ sẽ được xây dựng xoay quanh các nhân vật trong game, tạo tiền đề cho việc khai thác thương mại như sản xuất vật phẩm (merchandise), truyện tranh, và thậm chí là phim ảnh. Đây chính là mô hình mà Genshin impact - một tựa game Trung Quốc đình đám đã áp dụng để tạo ra những thương hiệu toàn cầu trị giá hàng tỷ đô la.

Hình ảnh quán phở anh Hai trong game Tiệm phở của anh Hai (ảnh chụp màn hình)

“Xuất khẩu văn hóa” qua lăng kính game

Khi đã chinh phục được “sân nhà”, con đường vươn ra quốc tế sẽ trở nên rõ ràng hơn. Một sản phẩm đã được chứng minh thành công tại Việt Nam, đã được mài giũa qua phản hồi của chính cộng đồng trong nước, sẽ có cơ sở vững chắc để phát hành toàn cầu.

Khi đó, lợi thế cạnh tranh của game Việt trên trường quốc tế sẽ không phải là công nghệ hay tiền bạc, mà chính là sự độc đáo về văn hóa. Các studio Việt sẽ không cần phải đối đầu trực diện với game Trung Quốc bằng thể loại tiên hiệp, hay game Hàn Quốc bằng thể loại MMORPG (trò chơi nhập vai trực tuyến nhiều người chơi). Chúng ta sẽ cạnh tranh bằng những gì chỉ chúng ta mới có: một bát phở, một truyền thuyết về Thánh Gióng, hay một câu chuyện lịch sử hào hùng. Sự tò mò của khán giả quốc tế về các nền văn hóa khác biệt, như thành công của phim ảnh Hàn Quốc hay các game mang màu sắc văn hóa Nhật Bản, chính là cơ hội không thể tốt hơn để game Việt kể câu chuyện độc đáo của riêng mình.

Tại diễn đàn game Việt Nam 2023, đại diện Cục Phát thanh, truyền hình và thông tin điện tử đặt mục tiêu doanh thu ngành Game Việt đạt 1 tỷ USD. Ngành công nghiệp Game Việt Nam đang có đủ yếu tố cần thiết: một thị trường nội địa sôi động với cộng đồng người chơi và tuyển thủ chuyên nghiệp; năng lực sản xuất đã được chứng minh qua các sản phẩm và một kho tàng văn hóa vô tận chưa được khai thác đúng tầm. Thay vì chỉ là “công xưởng gia công” hay “thị trường tiêu thụ” cho các sản phẩm ngoại nhập, Việt Nam hoàn toàn đủ tiền năng cho ra lò những sản phẩm chinh phục cả thị trường trong nước và quốc tế và hiện thực hóa mục tiêu trên.