Tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị hàm chứa một tư duy lãnh đạo, điều hành sắc bén, linh hoạt và sáng tạo, đặc biệt trong bối cảnh nước ta đang đẩy mạnh tinh gọn tổ chức bộ máy tạo động lực phấn đấu thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số. Đồng thời, tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” thể hiện triết lý hành động, nghệ thuật lãnh đạo đòi hỏi sự cân bằng tinh tế giữa tốc độ và trật tự, giữa đổi mới và ổn định.

Cuộc “cách mạng” tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đang được Đảng, Nhà nước triển khai quyết liệt, bước đầu đã đạt được những kết quả cụ thể- Nguồn: baotuyenquang.com.vn

Trong kỷ nguyên phát triển mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc Việt Nam đòi hỏi cả hệ thống chính trị, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân phải đổi mới về tư duy, nhận thức và hành động, tạo sự thống nhất cao trong toàn hệ thống chính trị về chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy trong tình hình mới: “Tập trung hoàn thiện thể chế theo tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” để nhanh chóng đưa chủ trương của Đảng đi vào thực tiễn cuộc sống”⁽¹⁾. Tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị có nội hàm rộng lớn, có thể khái quát trên ba nội dung cơ bản sau đây:

Thứ nhất, “chạy” biểu trưng sự di chuyển bằng những bước nhanh, mạnh và liên tiếp, biểu tượng của sự năng động, quyết liệt, không chần chừ, không do dự trong hành động. Nó phản ánh đúng tinh thần khát khao vươn mình nắm bắt thời cơ, vượt qua thách thức trong bối cảnh đất nước đang ở giai đoạn phát triển then chốt, đòi hỏi phải hành động quyết liệt, mạnh mẽ, hiệu quả để đạt được các mục tiêu đề ra. Khẩn trương, thần tốc chuyển hóa chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy hệ thống chính trị của Đảng thành hành động cụ thể, thiết thực ngay sau khi được Trung ương thống nhất thông qua, bảo đảm được triển khai một cách nhanh chóng, thông suốt. Đó là quyết tâm hành động nhanh hơn, quyết liệt hơn để thực hiện chủ trương của Đảng từ các bộ ngành, tỉnh, thành, nhất là vai trò của người đứng đầu trong tổ chức thực hiện, bởi “đây là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, là cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị”⁽²⁾. Kỷ nguyên mới - kỷ nguyên vươn mình của dân tộc thì không thể “đi” mà phải “chạy”, vận động ngay, không thể trì hoãn, vì thời gian không cho phép công việc tinh gọn sắp xếp bộ máy giậm chân tại chỗ, để dành nguồn lực đầu tư cho phát triển. Nếu không “chạy” sẽ đánh mất cơ hội, thời cơ vàng để đưa đất nước “cất cánh”. “Chạy” trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị đòi hỏi phải khẩn trương rà soát, đánh giá toàn bộ hệ thống quy định pháp luật hiện hành, tập trung hoàn thiện pháp luật về tổ chức và hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị. Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, trao quyền chủ động cho địa phương. Đẩy mạnh cải cách hành chính theo hướng tối giản hóa thủ tục, giảm chi phí, tạo thuận lợi tối đa cho người dân và doanh nghiệp, giải phóng sức sản xuất cho xã hội. 

Thứ hai, “xếp hàng” tượng trưng cho sự bài bản, chặt chẽ, khoa học, đúng trình tự, quy trình, đảm bảo tính ổn định, bền vững cho mọi hoạt động. Trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, chỉ “chạy” thôi là chưa đủ, nếu thiếu sự tính toán, đánh giá, phân tích, thiếu phương pháp sẽ rất dễ dẫn đến hậu quả khó lường, vì vậy cần phải “xếp hàng”. Bên cạnh tốc độ, đổi mới cần phải có trật tự, ổn định, giữ vững kỷ luật, kỷ cương, tuân thủ pháp luật, quy định, bởi “đây thực sự là vấn đề khó, thậm chí rất khó vì khi tiến hành tinh gọn bộ máy sẽ liên quan đến tâm tư, tình cảm, nguyện vọng và đụng chạm tới lợi ích của một số cá nhân, tổ chức..., chắc chắn việc triển khai tại nhiều đơn vị sẽ gặp khó khăn, thậm chí sẽ có cả những lực cản”⁽³⁾. “Xếp hàng” bảo đảm việc tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị được tiến hành từng bước thận trọng, bài bản, vững chắc, tạo nền tảng ổn định cho sự phát triển bền vững. Việc xây dựng, hoàn thiện thể chế, cơ chế, chính sách phải được tiến hành song song, hài hòa với việc phát triển kinh tế - xã hội. Đây cũng là tiền đề phòng, chống sự chủ quan, duy ý chí, nóng vội, đốt cháy giai đoạn trong quá trình tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị, có thể gây ra những hệ lụy tiêu cực, những rủi ro, hụt hẫng, xáo trộn khó kiểm soát, ảnh hưởng đến sự phát triển lâu dài của đất nước.

Thứ ba, “vừa chạy vừa xếp hàng” biểu hiện sự kết hợp hài hòa, nhuần nhuyễn, nhịp nhàng, ăn khớp giữa tốc độ và trật tự, giữa đổi mới và ổn định. Tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị “là vấn đề rất cấp bách, bắt buộc phải làm, càng làm sớm càng có lợi cho dân, cho nước”⁽⁴⁾ nhưng phải tiến hành chắc chắn, giữ vững kỷ cương, ổn định được bộ máy, hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Đặc biệt, “vừa chạy vừa xếp hàng” còn thể hiện tinh thần chủ động, tích cực, không ngừng học hỏi, đổi mới sáng tạo và tự hoàn thiện. Trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị vừa liên tục “chạy” vừa không ngừng “xếp hàng” nhằm xem xét, đánh giá, điều chỉnh, bổ sung, sửa đổi các quy định, chính sách cho phù hợp sự phát triển của thực tiễn. Quá trình tinh gọn bộ máy phải kiên trì, bền bỉ bám sát các nguyên tắc của Đảng, Cương lĩnh chính trị, Điều lệ của Đảng, Hiến pháp, pháp luật và thực tiễn đặt ra; quán triệt và thực hiện xuyên suốt các yêu cầu có tính nguyên tắc, bảo đảm vận hành thông suốt, hiệu quả cơ chế tổng quát Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ. Đây là một quá trình đòi hỏi tư tưởng phải thông, quyết tâm phải cao, nỗ lực phải lớn, hành động phải quyết liệt của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội. Đồng thời, đòi hỏi bản lĩnh, trí tuệ, sự nhạy bén, sáng tạo trong lãnh đạo, điều hành, biết nắm bắt thời cơ, vận dụng linh hoạt, sáng tạo các quy định, chính sách để quá trình tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị thực sự tương thích với sự phát triển của thực tiễn. “Vừa chạy vừa xếp hàng” là một tư duy lãnh đạo, điều hành khoa học, sáng tạo, rất giàu tính thực tiễn, phù hợp với yêu cầu phát triển của đất nước trong giai đoạn mói.

Hiện nay đã là thời điểm, thời cơ, là sự cấp thiết, đòi hỏi tất yếu khách quan cho cuộc cách mạng về tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị để bộ máy hoạt động hiệu lực, hiệu quả. Có thể thấy, việc sắp xếp tinh gọn tổ chức bộ máy là công việc rất khó khăn, nhạy cảm, phức tạp, ảnh hưởng trực tiếp đến mỗi con người trong từng tổ chức, đòi hỏi sự đoàn kết, quyết tâm cao, dũng cảm, thậm chí cả sự hy sinh lợi ích cá nhân vì lợi ích chung của đất nước. Để tiếp tục đẩy mạnh quán triệt, triển khai tinh thần “vừa chạy vừa xếp hàng” trong tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị ở nước ta hiện nay, cần tập trung thực hiện có hiệu quả một số giải pháp cơ bản sau đây:

Một là, chủ động sửa đổi, bổ sung, ban hành mới các quy định pháp luật về tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị. Rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện các quy định của Đảng, Nhà nước về tổ chức bộ máy của các cấp, các ngành, các địa phương, bảo đảm đồng bộ, thống nhất, như: Luật Tổ chức Quốc hội, Luật Tổ chức Chính phủ, Luật Tổ chức chính quyền địa phương,... Mạnh dạn thí điểm một số mô hình mới về thu gọn tổ chức bộ máy và kiêm nhiệm chức danh để tinh gọn đầu mối, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động; kịp thời sơ kết, tổng kết và mở rộng dần những mô hình phù hợp, hiệu quả: “Rà soát các quy định pháp luật có liên quan để chủ động chuẩn bị sửa đổi, bổ sung hoặc ban hành mới theo đúng quy định, bảo đảm chủ trương của Đảng được triển khai nhanh nhất sau khi được Trung ương thống nhất thông qua”⁽⁵⁾. Kịp thời sơ kết, tổng kết nghị quyết, chủ trương của Đảng về tổ chức bộ máy của các cơ quan, tổ chức trong hệ thống chính trị, nhất là mô hình tổ chức của các cơ quan nhà nước và chính quyền địa phương, các mô hình thí điểm về chính quyền đô thị, mô hình hệ thống chính trị cấp xã; cơ chế bảo đảm dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện; tổ chức bộ máy của Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể chính trị - xã hội, các hội quần chúng. Xây dựng, hoàn thiện và thực hiện cơ chế cạnh tranh lành mạnh, công khai, minh bạch, dân chủ trong bổ nhiệm, đề bạt cán bộ và tuyển dụng công chức, viên chức để thu hút người thực sự có đức, có tài vào làm việc trong các tổ chức của hệ thống chính trị: “Tinh giản không có nghĩa là cắt giảm một cách cơ học, mà là loại bỏ những vị trí không cần thiết, giảm những công việc không hiệu quả, từ đó tập trung nguồn lực cho những lĩnh vực then chốt, những con người thực sự xứng đáng và phù hợp. Không để cơ quan nhà nước là “vùng trú ẩn an toàn” cho cán bộ yếu kém”⁽⁶⁾.

Hai là, tập trung hoàn thiện pháp luật, thể chế về tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị. Tăng cường sự phối hợp Quốc hội - Chính phủ - Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong phối hợp xây dựng, triển khai quyết liệt, nhịp nhàng hệ thống pháp luật, thể chế tháo gỡ điểm nghẽn, nút thắt, rào cản gây khó khăn cho tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị. Tiếp tục tạo đột phá hơn nữa về thể chế, khơi thông mọi nguồn lực và cải cách hành chính mạnh mẽ, kiến tạo môi trường thuận lợi để phát triển: “Tập trung hoàn thiện pháp luật về tổ chức, hoạt động của các cơ quan trong hệ thống chính trị”⁽⁷⁾. Đầu tư thoả đáng các nguồn lực cho công tác nghiên cứu khoa học về tổ chức bộ máy, công tác cán bộ của hệ thống chính trị. Nghiên cứu sửa đổi quy định và thực hiện việc phân bổ ngân sách chi thường xuyên đối với các tổ chức, cơ quan, đơn vị trong hệ thống chính trị. Tiếp tục cải cách hành chính mạnh mẽ, ứng dụng sâu rộng khoa học - công nghệ, nhất là công nghệ thông tin; đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng chính phủ điện tử, đô thị thông minh; tổng kết, đánh giá để có giải pháp sử dụng hiệu quả hạ tầng công nghệ thông tin, góp phần tinh gọn bộ máy và tinh giản biên chế. Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục chính trị, tư tưởng, tạo sự thống nhất nhận thức và hành động trong Đảng, sự đồng thuận trong xã hội. Đấu tranh có hiệu quả với các quan điểm sai trái, thù địch, xuyên tạc việc thực hiện chủ trương này; xử lý nghiêm các trường hợp lợi dụng việc sắp xếp tổ chức, gây mất đoàn kết nội bộ, ảnh hưởng đến uy tín của Đảng và cơ quan, tổ chức.

Ba là, quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy của hệ thống chính trị. Thực hiện phân cấp, phân quyền mạnh mẽ, hợp lý giữa Trung ương và địa phương, giữa cấp trên và cấp dưới, gắn quyền hạn với trách nhiệm; đồng thời, xây dựng cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ bằng các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, bảo đảm dân chủ, công khai, minh bạch, đề cao trách nhiệm giải trình và tăng cường kiểm tra, giám sát việc thực hiện: “Đẩy mạnh phân cấp, phân quyền với phương châm “địa phương quyết, địa phương làm, địa phương chịu trách nhiệm”, Trung ương, Chính phủ, Quốc hội tăng cường hoàn thiện thể chế, giữ vai trò kiến tạo và tăng cường kiểm tra, giám sát và cải cách tối đa thủ tục hành chính, giảm chi phí, tạo thuận lợi cao nhất cho người dân và doanh nghiệp”⁽⁸⁾. Khuyến khích sự năng động, sáng tạo và phát huy tính tích cực, chủ động của các cấp, các ngành, các địa phương trong việc xây dựng, kiện toàn tổ chức, tinh gọn bộ máy, tinh giản biên chế: “Quy định rõ nhiệm vụ, quyền hạn của các cơ quan, tổ chức, cá nhân trong bộ máy nhà nước, bảo đảm sự phân biệt rõ cấp ban hành chủ trương, chính sách, pháp luật với cấp tổ chức thực hiện”⁽⁹⁾. Tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị phải gắn với quán triệt, thực hiện có hiệu quả các chủ trương về đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, phân cấp phân quyền mạnh mẽ cho địa phương, đẩy mạnh cải cách hành chính, chống lãng phí, chuyển đổi số quốc gia, xã hội hóa các dịch vụ công: “Trung ương không chờ cấp tỉnh, cấp tỉnh không chờ cấp huyện, cấp huyện không chờ cơ sở”; “Trung ương làm gương, địa phương hưởng ứng”⁽¹⁰⁾.

_______________________

Tài liệu tham khảo

2, 3, 4, 6, 10. Tô Lâm, Tạo sự thống nhất cao trong toàn hệ thống chính trị về chủ trương tinh gọn tổ chức bộ máy trong tình hình mới; phấn đấu thực hiện mục tiêu tăng trưởng hai con số; chuẩn bị tốt đại hội đảng bộ các cấp tiến tới Đại hội XIV của Đảng, tapchicongsan.org.vn, 1/12/2024.

1, 5, 7, 8, 9. Tô Lâm, Tinh - Gọn - Mạnh - Hiệu năng - Hiệu lực - Hiệu quả, Tạp chí Cộng sản, số 1.050, tháng 11/2024, tr.15

NGUYỄN QUANG BÌNH - TRỊNH HOÀNG CHI

Nguồn: Tạp chí VHNT số 616, tháng 8-2025