Ngày 10-7, Trung tâm Lưu trữ quốc gia III thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước tổ chức Trưng bày tài liệu "30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ" và phối hợp với Hội Việt – Mỹ, Tổ chức "Trái tim Người lính", Câu lạc bộ "Mãi mãi tuổi 20" và Trung tâm Việt Nam, Đại học Texas Tech (Mỹ) tổ chức trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ và các cựu chiến binh.

Đây là hoạt động thiết thực nhân kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam - Mỹ và kỷ niệm 78 năm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27/7/1947 – 27/7/2025).

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Cao Huy phát biểu tại buổi lễ - Ảnh: T. Kiên

Phát biểu tại buổi lễ, ông Cao Huy - Thứ trưởng Bộ Nội vụ khẳng định, hoạt động trưng bày tài liệu và trao trả hồ sơ chứng tích không chỉ là dịp nhìn lại chặng đường 30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ, mà còn là một khoảnh khắc xúc động và nhân văn. Là một trong những hoạt động ý nghĩa góp phần củng cố mối quan hệ hợp tác, phát triển mạnh mẽ hơn trong thời kỳ mới.

Điểm lại những dấu mốc trong quan hệ hai nước, Thứ trưởng Bộ Nội vụ cho biết, từ việc thiết lập quan hệ ngoại giao năm 1995, hai nước đã cùng nhau đi qua những cột mốc quan trọng: ký kết Hiệp định Thương mại song phương năm 2000, xác lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013 và đặc biệt là nâng cấp lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững vào tháng 9-2023. “Đây là thành quả phản ánh sự chín muồi của lòng tin, lợi ích lâu dài và phù hợp với nguyện vọng nhân dân hai nước” – Thứ trưởng Cao Huy nhấn mạnh.

Trưng bày gồm ba phần: Phần I: Tiến tới thiết lập quan hệ ngoại giao; Phần II: Hợp tác và phát triển; Phần III: Vững bước vào kỷ nguyên mới.

Các hình ảnh, tài liệu được trưng bày, giới thiệu- Ảnh: Thái An

Trưng bày khai thác nguồn tư liệu phong phú từ Trung tâm Lưu trữ quốc gia III thuộc Cục Văn thư và Lưu trữ nhà nước, Bộ Ngoại giao Việt Nam, Thông tấn xã Việt Nam, Trung tâm Việt Nam, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam, Đại học Công nghệ Texas – Hoa Kỳ, các nhân chứng lịch sử phản ánh những dấu mốc quan trọng, nỗ lực hợp tác trên các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học, giáo dục, y tế, quốc phòng...

Đặc biệt, trưng bày giới thiệu nhiều tài liệu lần đầu tiên được công bố, tiêu biểu như: các văn bản liên quan đến tiến trình bình thường hóa quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ; Tuyên bố của Tổng thống William Jefferson Clinton về việc thiết lập quan hệ bình thường với Việt Nam, công bố tại Nhà Trắng ngày 11-7-1995, hiện lưu giữ tại Lưu trữ Quốc gia Hoa Kỳ; Tuyên bố của Thủ tướng Võ Văn Kiệt ngày 12-7-1995 về quyết định bình thường hóa quan hệ của Tổng thống Bill Clinton, hiện bảo quản tại Trung tâm Lưu trữ quốc gia III.

Từ việc thiết lập quan hệ ngoại giao vào năm 1995, Việt Nam và Hoa Kỳ đã cùng nhau đi qua những cột mốc lịch sử: Ký kết Hiệp định Thương mại song phương năm 2000, xác lập quan hệ Đối tác toàn diện năm 2013 và đỉnh cao là nâng cấp quan hệ lên Đối tác chiến lược toàn diện vì hòa bình, hợp tác và phát triển bền vững vào tháng 9-2023.

Nhiều thành tựu đã đạt sau 30 năm trong lĩnh vực chính trị - ngoại giao,  kinh tế - thương mại, quốc phòng - an ninh, khoa học - công nghệ, giáo dục - đào tạo, y tế, văn hóa, du lịch với nhiều hoạt động có tần suất dày đặc hơn, phạm vi mở rộng hơn và nội dung thực chất hơn. Cùng với trụ cột kinh tế ngày càng phát triển, hợp tác khắc phục hậu quả chiến tranh tiếp tục là ưu tiên cao của 2 nước và đạt nhiều kết quả cụ thể, với các dự án rà phá bom mìn, xử lý ô nhiễm dioxin, hoạt động tìm kiếm quân nhân mất tích. Trưng bày không chỉ tái hiện chặng đường 30 năm hình thành và phát triển quan hệ Việt - Mỹ, mà còn gửi đi thông điệp về một tương lai hợp tác ổn định, cùng hướng tới hòa bình và thịnh vượng.

Ngoài ra, trưng bày còn giới thiệu một số hồ sơ, chứng tích chiến tranh lần đầu tiên được trao trả cho các cựu chiến binh, thân nhân các gia đình liệt sĩ, hiện lưu giữ tại Trung tâm Việt Nam và Lưu trữ, Đại học Công nghệ Texas, Hoa Kỳ. Nhân dịp này, Đại sứ quán Hoa Kỳ tại Việt Nam cũng gửi tặng 30 bức ảnh - tượng trưng cho số năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa Việt Nam và Hoa Kỳ.

Nhân dịp này, Trung tâm Việt Nam - Đại học Công nghệ Texas trao tặng cho Trung tâm Lưu trữ quốc gia III hơn 200 bộ hồ sơ, dữ liệu chứng tích chiến tranh để quản lý và tiếp tục trao trả cho các gia đình.

Thứ trưởng Bộ Nội vụ Cao Huy và Đại sứ Hoa Kỳ tại Việt Nam trao trả hồ sơ chứng tích chiến tranh cho các gia đình liệt sĩ và các cựu chiến binh- Ảnh: T. Kiên

Năm 2025, Tổ chức "Trái tim người lính Việt Nam" đã tiến hành biên soạn và giới thiệu tóm tắt gần 50 hồ sơ chứng tích chiến tranh lên mạng xã hội, sau đó, các nhóm tình nguyện viên của Câu lạc bộ "Mãi mãi tuổi 20" và "Kỷ vật kháng chiến" ở nhiều tỉnh thành trên cả nước, theo những thông tin và địa chỉ hiếm hoi có trong hồ sơ đã đến từng thôn xóm của các xã, phường, để trực tiếp tìm kiếm và xác minh…

Kết quả, chỉ sau gần 2 tháng nỗ lực thực hiện, đã tìm được thân nhân của 22 Liệt sĩ và một số cựu chiến binh còn sống liên quan đến các hồ sơ chứng tích nêu trên.

Trưng bày tài liệu và trao trả hồ sơ chứng tích là những hoạt động mang nhiều ý nghĩa nhân văn, lịch sử và đối ngoại sâu sắc, không chỉ cùng nhau nhìn lại chặng đường 30 năm quan hệ ngoại giao Việt Nam – Hoa Kỳ, mà còn góp phần củng cố mối quan hệ hợp tác, phát triển giữa hai nước. 

 THÁI AN