Sáng 30-9, tại Hà Nội, Hội Truyền thông số Việt Nam (VDCA) chủ trì, phối hợp với Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông (IPS) tổ chức Hội thảo "Sử dụng AI có trách nhiệm trong truyền thông số" và chính thức công bố Bộ quy tắc sử dụng trí tuệ nhân tạo (AI) có trách nhiệm trong truyền thông số phiên bản 1.0.

Hội thảo thu hút sự quan tâm của đông đảo các chuyên gia, nhà nghiên cứu, đại diện các doanh nghiệp và đơn vị truyền thông, báo chí

Phát biểu khai mạc Hội thảo, TS Nguyễn Minh Hồng - Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam, cho biết: “Sự phát triển của AI, đặc biệt là sự bùng nổ của AI tạo sinh (Generative AI) đã và đang tạo ra những thay đổi đột phá trong cách thức kinh doanh nhiều ngành nghề, trong đó có ngành truyền thông. Các công cụ AI nổi bật như ChatGPT, Midjourney, Sora, Gemini,… đang được sử dụng phổ biến trong quá trình sáng tác như viết nội dung, tạo hình ảnh, âm thanh hay những thước phim. Điều này một mặt giúp giảm đáng kể thời gian và chi phí sản xuất, trao quyền sáng tạo cho những cá nhân không chuyên, đồng thời cũng đặt ra thách thức lớn về tính minh bạch, độ tin cậy của thông tin và trách nhiệm của những người dùng AI. Theo nghiên cứu, AI góp phần gia tăng tỉ lệ tin sai lệch do thông tin được tạo ra có mức độ giống thật và có khả năng thuyết phục hơn với truyền thống”.

TS Nguyễn Minh Hồng - Chủ tịch Hội Truyền thông số Việt Nam phát biểu tại Hội thảo

Trong bối cảnh đó, nhằm cung cấp các hướng dẫn cụ thể để người dùng AI thiết lập những hành vi phù hợp với các quy định pháp luật, cũng như những nguyên tắc đạo đức được thừa nhận rộng rãi, Hội Truyền thông số Việt Nam chủ trì, giao Viện Nghiên cứu Chính sách và Phát triển Truyền thông soạn thảo Bộ quy tắc sử dụng AI có trách nhiệm trong truyền thông số phiên bản 1.0, có tên tiếng anh là Digital Communications Code on Responsible Use of AI (gọi tắt là DCC).

“Bộ quy tắc này cung cấp những hướng dẫn cụ thể để người dùng AI, mạng xã hội thiết lập các hành vi phù hợp với quy định tại Luật Công nghiệp công nghệ số 2025, Luật Quảng cáo 2012 (sửa đổi, bổ sung 2025) và các quy định khác có liên quan cũng như các nguyên tắc đạo đức của UNESCO, OECD. Bộ quy tắc hướng tới việc cân bằng giữa quyền tự do sáng tạo và trách nhiệm xã hội, khuyến khích sự minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền riêng tư, quyền sở hữu trí tuệ và thúc đẩy văn hóa đối thoại tích cực, có trách nhiệm trên không gian mạng” - ông Nguyễn Minh Hồng nhấn mạnh.

Tại Hội thảo, các diễn giả, chuyên gia và đại diện doanh nghiệp đã cùng nhau chia sẻ quan điểm, phân tích những góc nhìn đa chiều về tác động của AI đối với hoạt động truyền thông số. Trước sự song hành của cơ hội và thách thức, các đại biểu tham dự đều đồng tình nhận định cần biên soạn, cho ra một Bộ Quy tắc sử dụng AI - “kim chỉ nam” giữa cơn lốc trí tuệ nhân tạo.

Từ thực tiễn ứng dụng AI trong truyền thông số tại Việt Nam, ông Đinh Trần Tuấn Linh - Đồng sáng lập kiêm Giám đốc công nghệ Công ty Cổ phần công nghệ truyền thông Unikon Việt Nam, đưa ra cảnh báo về mối nguy hiểm thầm lặng “Shadow AI” với hiện tượng thông tin sai lệch, thiếu kiểm soát chất lượng, không tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn. Đồng thời, đề xuất giải pháp cho thách thức kép về chính sách và năng lực đang tồn tại trong nội bộ các doanh nghiệp, tổ chức; cần thiết xây dựng quy tắc sử dụng AI nội bộ và nâng cao năng lực làm chủ AI, xác định con người là yếu tố quyết định, chuyển đổi tư duy từ “trợ lý AI” sang “đồng nghiệp AI”.

Ông Đinh Trần Tuấn Linh - Đồng sáng lập kiêm Giám đốc công nghệ Công ty Cổ phần công nghệ truyền thông Unikon Việt Nam phát biểu tham luận

Chia sẻ về ứng dụng AI trong sản xuất nội dung chính luận, từ thực tế tại công ty 5G, Ông Lê Tiên Long  - Giám đốc Truyền thông, Bản quyền và Hợp tác quốc tế (Công ty Cổ phần Công nghệ và Truyền thông Đa phương tiện 5G), cho biết: “AI đang hỗ trợ tuyệt vời nhưng chưa thể thay thế con người trong việc sản xuất tin tức, nội dung. Người dùng phải hiểu biết hơn AI để kiểm soát được nội dung AI tạo ra. Thực tế ở 5G đã ứng dụng AI vào hầu hết các lĩnh vực như: dịch thuật, chatbot trả lời độc giả, khán giả; hoặc tạo ra MC ảo hay giọng đọc voice-over, tạo hình ảnh tĩnh thành video minh hoạ,… Tuy nhiên, sau cùng vẫn phải có con người kiểm duyệt lại nội dung đó và đặc biệt là rất cần bộ quy tắc sử dụng để vừa đảm bảo tính đạo đức vừa không vi phạm các chính sách pháp luật Việt Nam về lĩnh vực báo chí”.

Có thể thấy, các công cụ pháp lý và nguyên tắc đạo đức cho việc sáng tạo nội dung bằng AI đã dần hình thành cả ở cấp quốc tế lẫn trong nước. Tuy nhiên, với phần lớn người dùng, những quy định ấy vẫn còn xa lạ và khó tiếp cận. Chính vì vậy, bên cạnh luật và nguyên tắc chung, xã hội cần những hướng dẫn trực quan, dễ hiểu, có thể chuyển tải qua các hình thức gần gũi với đại chúng. Chỉ khi đó, việc sử dụng AI mới thực sự đi vào đời sống, vừa phát huy sáng tạo, vừa bảo đảm chuẩn mực.

Ông Nguyễn Đức Lam - Cố vấn chính sách (IPS) cho biết: nhiều quốc gia và tổ chức quốc tế, hội nghề nghiệp đã sớm ban hành bộ quy tắc ứng xử, khung điều chỉnh AI, nhằm bảo đảm công nghệ này được ứng dụng một cách an toàn, minh bạch và có trách nhiệm. Như: EU có Nguyên tắc điều chỉnh AI, Úc đưa ra 8 nguyên tắc đạo đức AI, Nhật Bản ban hành Hướng dẫn AI cho doanh nghiệp, Malaysia có Hướng dẫn quốc gia về quản trị và đạo đức AI, trong khi Mỹ xây dựng Khung quản lý rủi ro AI của NIST. Tại Việt Nam, hành lang pháp lý về AI đang dần được hoàn thiện. Trước sự bùng nổ của AI đi kèm những rủi ro về lan truyền nội dung sai lệch, trong năm 2025, Quốc hội đã thông qua Luật Công nghiệp công nghệ số quy định về cách thức sử dụng AI có trách nhiệm. Cùng với đó là các văn bản pháp lý khác như: Dự thảo Luật Sở hữu trí tuệ 2025 khẳng định sản phẩm không do con người trực tiếp sáng tạo sẽ không được bảo hộ quyền tác giả; Nghị định 147/2024/NĐ-CP về quản lý Internet; Nghị định 13/2023/NĐ-CP và Luật Bảo vệ dữ liệu cá nhân 2025 cũng đưa ra các quy định quan trọng trong việc quản lý, chia sẻ và bảo vệ nội dung trên môi trường số.

Đại diện nhóm soạn thảo, bà Nguyễn Lan Phương - Cán bộ nghiên cứu (IPS), giới thiệu tới toàn thể hội nghị Bộ quy tắc gồm 6 nguyên tắc cốt lõi (minh bạch, đáng tin cậy, tôn trọng quyền sở hữu trí tuệ, bảo vệ quyền riêng tư, tôn trọng phẩm giá và quyền con người, có trách nhiệm), và 29 hướng dẫn cụ thể hóa từ 6 nguyên tắc trên dành cho người sử dụng AI để tạo nội dung, cùng 5 lưu ý dành riêng cho người thực hiện quảng cáo trên môi trường số.

“Đây là công cụ quan trọng giúp việc ứng dụng AI trong truyền thông vừa sáng tạo, hiệu quả, vừa phù hợp với pháp luật và đạo đức xã hội. Không chỉ dừng lại ở việc hỗ trợ người dùng phân định ranh giới giữa sáng tạo hợp pháp và hành vi có thể vi phạm, Bộ quy tắc còn góp phần tạo dựng một môi trường truyền thông minh bạch, đáng tin cậy, nơi các giá trị đạo đức và pháp lý được đặt song hành với đổi mới công nghệ” - bà Nguyễn Lan Phương nhấn mạnh.

Sau khi công bố, Ban tổ chức đã trực tiếp lắng nghe những trao đổi, cũng như tiếp thu ý kiến đóng góp từ các đại biểu, khách mời tham dự để bổ sung, hoàn thiện Bộ quy tắc trong những phiên bản tiếp theo.

Các đại biểu và khách mời chụp ảnh lưu niệm

Phát biểu tổng kết Hội thảo, TS Nguyễn Minh Hồng bày tỏ mong muốn nhận được sự đón nhận, sự chung tay góp sức của toàn bộ cộng đồng truyền thông số trong chặng đường dài này: “Bộ quy tắc là tài liệu tham khảo dành cho các cá nhân, tổ chức sử dụng AI, mạng xã hội trong hoạt động truyền thông. Chúng tôi hiểu rằng giá trị của một quy tắc nằm ở chỗ, nó có “sống” được trong lòng cộng đồng làm truyền thông chúng ta hay không. Và vì vậy, nỗ lực của Hội truyền thông số chúng tôi chỉ là bước khởi đầu trong tiến trình rất lâu dài để thúc đẩy bộ Quy tắc này được biết đến, được sử dụng rộng rãi và thực sự mang lại lợi ích cho chính cộng đồng làm truyền thông số, cũng như qua đó đóng góp cho lợi ích toàn xã hội”.

Bài, ảnh: MINH HẰNG