Văn hóa > Cổ truyền

Tóm tắt: Miền Đông Nam Bộ (Việt Nam) là địa bàn cộng cư của nhiều thành phần tộc người, trong đó, người Mạ, Chơ ro và Xtiêng sinh sống khá lâu đời. Cùng sinh sống trên môi trường tự nhiên có những điểm tương đồng, các tộc người này có những điểm tương đồng trong một số tập quán, phong tục, đặc biệt trong khai thác môi trường tự nhiên để chế biến thực phẩm đáp ứng nhu cầu cuộc sống. Cùng với các loại hình văn hóa khác, ẩm thực dân gian của các tộc người đã góp phần tạo nên bức tranh văn hóa đa dạng, là nguồn tài nguyên để khai thác du lịch.

Tóm tắt: Bài viết khám phá tác động đa chiều của các chính sách giáo dục quốc gia đối với học sinh dân tộc Tày tại xã Bình Gia, tỉnh Lạng Sơn, trong giai đoạn 2020-2025. Dựa trên khung lý thuyết nhân học về giáo dục và vốn văn hóa, cùng với các phân tích từ Johnathan London, Trương Huyền Chi và Đỗ Thị Ngọc Quyên, nghiên cứu chỉ ra rằng các chính sách như miễn giảm học phí, ưu tiên tuyển sinh và việc triển khai Chương trình Giáo dục phổ thông 2018 đã góp phần đáng kể vào việc nâng cao khả năng tiếp cận giáo dục và trình độ dân trí cho cộng đồng Tày. Tuy nhiên, bài viết cũng làm rõ những thách thức tồn tại, đặc biệt là rào cản ngôn ngữ, chất lượng giáo dục chưa đồng đều, tình trạng bỏ học và nguy cơ mai một bản sắc văn hóa do việc lồng ghép văn hóa truyền thống vào chương trình giảng dạy còn hạn chế. Qua các minh họa từ những câu chuyện của giáo viên và học sinh người Tày, nghiên cứu kiến nghị những giải pháp toàn diện nhằm xây dựng một nền giáo dục không chỉ trang bị kiến thức mà còn vun đắp và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Tày một cách bền vững.

Tóm tắt: Trong quá trình phát triển, cộng đồng người Thái sinh sống lâu đời ở tỉnh Thanh Hóa đã hình thành nhiều sắc thái văn hóa độc đáo, phong phú. Đây là nguồn lực văn hóa quan trọng để xây dựng, phát triển những sản phẩm du lịch đặc trưng. Trong những năm qua, tỉnh Thanh Hóa đã tập trung nguồn lực bảo tồn và phát huy văn giá trị văn hóa truyền thống của dân tộc Thái để xây dựng và phát triển sản phẩm du lịch đặc sắc, thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế. Bài viết khái quát giá trị văn hóa truyền thống dân tộc Thái và đề xuất một số giải pháp để khai thác phát triển du lịch bền vững tỉnh Thanh Hóa trong thời gian tới.

Tóm tắt: Lễ hội thờ An Dương Vương là một dạng lễ hội lịch sử - tín ngưỡng độc đáo trong văn hóa Việt Nam gắn lịch sử, huyền thoại dựng nước thời kỳ Âu Lạc. Từ trung tâm chính tại Cổ Loa (Hà Nội) đến các địa phương như Cao Bằng, Hải Phòng, Hưng Yên, Ninh Bình, Thanh Hóa và Nghệ An, lễ hội này thể hiện những sắc thái riêng biệt, phản ánh niềm tin lịch sử - huyền thoại và tinh thần dân tộc. Bài viết tiếp cận hiện tượng lễ hội từ góc độ văn hóa học, chỉ ra những đặc điểm đặc thù, giá trị biểu tượng và vai trò trong bảo tồn ký ức văn hóa dân tộc.

Tóm tắt: Từ lâu, việc cầu an tại các ngôi chùa nổi tiếng ở An Giang được diễn ra xuyên suốt trong năm, cầu an hiểu theo nghĩa đơn thuần là cầu mong được sự bình an trên tất cả mọi phương diện của cuộc sống. Chùa Châu Long và chùa Huỳnh Đạo là hai ngôi chùa thu hút nhiều phật tử và du khách gần xa đến thực hành cầu an. Từ thực tế cuộc sống, cầu an còn “tích hợp” với các yếu tố khác như cầu mong sự thành đạt, cầu phát tài phát lộc, cầu cho sự nghiệp được thuận buồm xuôi gió bởi vì người xưa có câu “an cư lạc nghiệp”,“tâm an vạn sự an”. Đạt được sự bình an cũng là một bước đệm để con người tiến tới việc đạt được nhiều thành tựu trong cuộc sống, thể hiện được quyền tự chủ của chính mình khi tham gia vào lễ cúng cầu an. Bài viết thể hiện nét đẹp của thực hành cầu an trong văn hóa Phật giáo để hướng con người tìm đến một cuộc sống bình an, hạnh phúc.

Tóm tắt: Xã Ô Diên (Hà Nội) là một trong những vùng đất đặc biệt của vùng châu thổ sông Hồng, có bề dầy về lịch sử và những đặc trưng văn hóa. Ô Diên không những là vùng đất gắn với giai đoạn lịch sử thời Tiền Lý, mà còn mang giá trị đặc trưng cho không gian văn hóa xứ Đoài. Trong đó, có đời sống văn hóa tín ngưỡng - tâm linh và các sinh hoạt lễ nghi liên quan. Từ góc nhìn “địa văn hóa - lịch sử”, bài viết tập trung tìm hiểu, khảo sát một số vấn đề về đời sống tín ngưỡng thông qua các lễ hội liên quan đến địa bàn xã Ô Diên; đồng thời, làm rõ hơn đặc trưng văn hóa tín ngưỡng bắt nguồn từ những đặc điểm tự nhiên cơ bản của vùng đất. Trên cơ sở bóc tách những đặc trưng đó, bài viết nhằm đưa ra những quan điểm, giải pháp để bảo tồn/ bảo vệ các giá trị di sản văn hóa và không gian sinh thái, địa lý, từ đó, tạo ra xu hướng phát triển bền vững và biến những di sản văn hóa trong môi trường cảnh quan địa lý thành “nguồn tài nguyên”, góp phần phát triển kinh tế, xã hội của địa phương.

Tóm tắt: Tín ngưỡng dân gian không chỉ là một phần quan trọng của đời sống con người, mà còn là một trong những thành tố cốt lõi cấu thành bản sắc văn hóa Việt Nam. Là nơi thể hiện niềm tin, tâm thức, cũng như các giá trị nhiều mặt về lịch sử, văn hóa, nghệ thuật… được cộng đồng tích lũy và gìn giữ qua nhiều thế hệ, tín ngưỡng thờ Bảo Ninh Vương là một trường hợp thờ thần tiêu biểu với những biểu hiện phong phú ở cả thần tích, truyền thuyết, di tích. Từ góc nhìn di sản, bài viết này đề cập đến hai giá trị tiêu biểu của tín ngưỡng thờ Bảo Ninh Vương, đó là giá trị lịch sử và giá trị văn hóa.

Tóm tắt: Mối quan hệ giữa làng nghề kim hoàn Châu Khê, Hải Dương (nay là Hải Phòng) và phố Hàng Bạc (Hà Nội) là một minh chứng điển hình cho sự gắn kết giữa làng nghề truyền thống và đô thị thương mại trong lịch sử Việt Nam. Từ TK XV đến nay, mối quan hệ này đã trải qua nhiều giai đoạn phát triển, phản ánh sự tương tác giữa kỹ thuật thủ công truyền thống và nhu cầu thị trường đô thị. Bài viết chỉ ra sự kết nối bền chặt giữa Châu Khê và Hàng Bạc từ truyền thống đến hiện tại không chỉ trên phương diện nghề nghiệp, mà còn qua một số khía cạnh văn hóa.

Tóm tắt: Là một nhân vật có vị thế đặc biệt trong tín ngưỡng thờ Mẫu ở Việt Nam, hành trạng, lai lịch trần tục của Thánh Mẫu Liễu Hạnh rất phức tạp, khó có thể tìm được một hành trạng gốc. Tại Thanh Hóa đang tồn tại hai quan điểm giáng trần lần thứ ba của công chúa Liễu Hạnh ở Phố Cát và Tây Mỗ. Bài viết khai thác những thông tin của công chúa Liễu Hạnh tại địa danh Tây Mỗ, huyện Hà Trung (trước đây) - địa danh khá mờ trong tâm thức dân gian cũng như các công trình nghiên cứu của học giới. Bằng phương pháp nghiên cứu điền dã, phỏng vấn, quan sát tham dự, người viết cung cấp cơ sở dữ liệu về hành trạng trần tục của Mẫu Liễu Hạnh tại Tây Mỗ và những đặc trưng trong tín ngưỡng thờ Mẫu Liễu Hạnh ở nơi đây.

Tóm tắt: Là một trong số các dân tộc thiểu số rất ít người ở Việt Nam nhưng dân tộc Pà Thẻn lại sở hữu một kho tàng văn hóa phong phú, giàu bản sắc. Cư trú theo nhóm riêng lẻ, xen cư cùng các dân tộc khác, văn hóa truyền thống của người Pà Thẻn ở xã Linh Phú (huyện Chiêm Hóa, tỉnh Tuyên Quang) hiện nay đang chịu tác động mạnh mẽ từ quá trình phát triển kinh tế, xã hội, công nghiệp hóa và hiện đại hóa đất nước. Nhiều giá trị truyền thống của cộng đồng đang đứng trước nguy cơ mai một nghiêm trọng. Trước thực trạng đó, bảo tồn và phát huy di sản văn hóa của người Pà Thẻn là nhiệm vụ cấp thiết, không chỉ nhằm giữ gìn bản sắc dân tộc mà còn góp phần vào chiến lược phát triển văn hóa quốc gia. Vì vậy, cần có chính sách cụ thể, đầu tư phù hợp và huy động sự tham gia của cộng đồng để bảo tồn văn hóa Pà Thẻn gắn với phát triển kinh tế, xã hội địa phương.

Tóm tắt: Diễn xướng dân gian là thành tố quan trọng và đặc sắc của kho tàng văn hóa phi vật thể của người Raglai ở Khánh Hòa, được cộng đồng sáng tạo nhằm đáp ứng các nhu cầu về giải trí, nghệ thuật, giáo dục và tâm linh trong đời sống thường ngày; phản ánh thế giới quan, nhân sinh quan và trình độ phát triển tộc người trong những giai đoạn lịch sử nhất định. Diễn xướng dân gian có vai trò to lớn, góp phần xây dựng nền tảng tinh thần, tạo động lực thúc đẩy xã hội phát triển hướng đến những giá trị nhân văn. Ngày nay, loại hình văn hóa dân gian này còn được khai thác để xây dựng thành những sản phẩm du lịch độc đáo, góp phần bảo tồn các giá trị văn hóa truyền thống và phát triển kinh tế địa phương theo hướng bền vững.

Tóm tắt: Bài viết tập trung nghiên cứu và giới thiệu về Mo Mường - một di sản văn hóa quan trọng của cộng đồng người Mường ở huyện Nho Quan, tỉnh Ninh Bình. Mo Mường không chỉ là nghi lễ tín ngưỡng mà còn là kho tàng tri thức lịch sử, xã hội, văn hóa và nghệ thuật dân gian của dân tộc Mường. Mo Mường gắn liền với nhiều nghi lễ trong đời sống, đặc biệt là tang lễ, nơi thày mo thực hiện các bài mo để dẫn hồn người chết về Mường Chạ Đống (thế giới tổ tiên). Ngoài ra, mo còn được thực hành trong các nghi lễ cầu phúc, trừ tà, làm vía, giải hạn và các nghi lễ cộng đồng khác. Mo Mường không chỉ mang giá trị tâm linh mà còn phản ánh triết lý nhân sinh, giáo dục đạo đức, thể hiện sự gắn kết cộng đồng và tôn trọng thế giới siêu nhiên. Hiện nay, Mo Mường vẫn được người Mường ở huyện Nho Quan thực hành và bảo tồn, góp phần gìn giữ bản sắc văn hóa dân tộc.