Độc đáo Then Kin Pang

Trang trọng, uy nghi là những điều du khách có thể cảm nhận được trong phần lễ

Bó mạ vàng khắp chân đồi

Trai mường gái bản lại về hội Then

Người Mông, Dao cũng đến xem

Nghe lời diễn xướng của Then với Trời

Đó chỉ là vài câu thơ nói về lễ hội độc đáo Then Kin Pang có một không hai của dân tộc Thái (trắng) ở xã Khổng Lào (Phong Thổ), nơi hội tụ đầy đủ những tinh hoa văn hóa, nét đặc trưng riêng biệt, những hình thức diễn xướng dân gian độc đáo mà ít tộc người nào có được.

Nét độc đáo đầu tiên được thể hiện trong quan niệm của người Thái trắng rằng, trên thế giới thực của con người là thế giới của vua Trời và cõi trời cũng là một Mường, trong đó các tướng lĩnh của vua trời là các Then.

Các vị Then đều có lòng bao dung độ lượng, yêu thiên nhiên cỏ cây, con người. Vì vậy, hằng năm, Vua Trời phái các vị Then xuống hạ giới để cứu nhân độ thế. Ai ốm đau thì được Then cho thuốc, người nào gặp rủi ro, vận hạn Then sẽ cầu phúc cho tai qua nạn khỏi. Đồng thời, Then cũng là người đại diện để cầu nguyện các vị thần linh trên trời tạo phúc cho dân, ban cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, bản Mường an vui no ấm. Lễ hội cũng là dịp để các Lụ liệng - Lụ hương (tức là những người con nuôi được Then cầu hồn, chữa bệnh) dâng lễ tạ ơn Then.

Khi bắt đầu mùa mưa đến, “lộc trời” sẽ tưới cho mùa màng cây cỏ, cho vạn vật đâm chồi nảy lộc, gột rửa những điều kém may mắn, xua tan đi bệnh tật. Chính vì thế, lễ hội Then Kin Pang được người Thái trắng tổ chức vào đầu mùa mưa 10/3 âm lịch hằng năm.

Nét độc đáo thứ hai là ông bà Then cũng được lựa chọn kỹ theo các tiêu chuẩn và được người dân bầu ra. Ngày đầu tiên làm lễ, ông (bà) Then kiêng kị không ăn thịt các con vật, không sinh hoạt vợ chồng; các cô gái được chọn làm Sao chẩu phải có sắc đẹp và chưa chồng.

Cùng với các lễ vật như: một con lợn, một con gà luộc, xôi màu, rượu, nước... thì bàn thờ Then không thể thiếu hình tượng chim én được gấp bằng giấy một cách công phu, cây tính tẩu, quả còn. Đặc biệt là hoa Bó mạ được xem là biểu tượng của Then Kin Pang (có hoa Bó mạ mới có ngày hội Then).

Chưa hết, nét độc đáo còn thể hiện ở việc Then Kin Pang bao giờ cũng có một mâm lễ cúng tạ ơn những người có công lập bản dựng Mường; tạ ơn những vị anh hùng đã có công đánh giặc giữ Mường.

Khi hành lễ, trang phục của Then, cây tính tẩu, lời diễn xướng, những hành động dâng hoa, dâng lễ, mời rượu diễn ra như đang đối thoại với các đấng thần linh tối cao trên trời đã tạo nên sự uy nghi, oai phong nhất định.

Mỗi tiết mục hát Then đàn Tính luôn có những nét độc đáo riêng

Ngoài việc thỏa mãn nhu cầu tâm linh, tín ngưỡng cũng như cầu nguyện một năm may mắn, cuộc sống an lành, hạnh phúc thì Then Kin Pang còn là nơi mọi người được gặp gỡ bạn bè, nơi các bạn trẻ nên duyên thông qua các bài hát, điệu múa; các trò chơi dân gian như: tó má lẹ, én cáy, tung còn, kéo co…

Để lại ấn tượng khó phai trong lòng du khách đã từng đến với Then Kin Pang không chỉ có vòng xòe xoay nghiêng trời đất, vô số ché rượu thơm nồng hay các cô gái Thái đang độ xuân thì đẹp đến mê hồn với nụ cười tươi rói và bộ váy áo cóm ôm sát vòng eo trời phú mà còn những dư vị khó quyên của ẩm thực tộc người Thái trắng như: xôi màu, rêu đá, cá bống vùi tro, pa pỉnh tộp, pa pỉnh lạp… Bất cử ai đã thử một lần thì ắt sẽ hẹn với lòng mình có lần thứ hai về dự hội.

Để bảo tồn, gìn giữ và phát huy những bản sắc văn hóa đặc trưng riêng biệt từ cha ông truyền lại, cấp ủy, chính quyền địa phương đã triển khai nhiều giải pháp thiết thực, hiệu quả như: thường xuyên quan tâm xây dựng và duy trì tổ chức hoạt động của Đội văn nghệ ở các bản gắn với truyền dạy, nghệ thuật hát Then; các bài diễn xướng; cách chế tác, chơi tính tẩu… Đồng thời, cùng với duy trì tổ chức lễ hội hằng năm ở quy mô cấp xã thì lễ hội còn được tổ chức quy mô cấp huyện nhằm quảng bá những nét đặc trưng riêng ấy đến với du khách trong và ngoài nước. Đặc biệt, năm 2022, Lễ hội Then Kin Pang nằm trong chuỗi hoạt động của Tuần Du lịch – Văn hóa Lai Châu vừa được tổ chức từ 14 - 17 tháng 4.

Độc đáo về nội dung, ấn tượng qua từng cách làm và hội tụ đầy đủ bản sắc văn hóa của tộc người Thái trắng từ xa xưa truyền lại là những yếu tố làm say lòng không chỉ đồng bào các dân tộc trong vùng mà cả du khách thập phương khi về dự hội. Và chính những nét độc đáo này đã thiết thực góp phần xây dựng phát triển văn hóa tộc người Thái trắng nói riêng, cộng đồng 54 dân tộc Việt Nam nói chung, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước.