“Lá phổi xanh” của miền Tây sông nước

Chiếc vỏ lãi lướt trên mặt sông đầy bông súng đang trổ hoa đỏ rực chốc chốc lại “ bẻ cua” vào những con rạch nhỏ hơn để chúng tôi ghi lại những tấm ảnh rất đẹp và hiếm hoi của Khu Bảo tồn Thiên nhiên (KBTTN) Lung Ngọc Hoàng (tọa lạc tại ấp Phương Hòa, xã Phương Bình, huyện Phụng Hiệp, tỉnh Hậu Giang). Những khu rừng nguyên sinh cứ nối tiếp nhau. Thỉnh thoảng, những đàn vịt trời, cồng cộc bất ngờ bay nhanh qua rồi biến dạng sau những cánh rừng tràm, giá tỵ, mắm, mua, bằng lăng… Bên cạnh đó là hàng ngàn cây cà na được trồng dọc theo tuyến đường dài hơn 5 km đang nở hoa vàng rực, hứa hẹn một vụ mùa bội thu.

Đường vào KBTTN nay đã khang trang hơn trước nhiều vì hai bên đường ngoài cà na còn có nhiều giàn hoa, hàng rào, cột cờ thẳng tắp. Dưới sông, các phương tiện thủy chở đầy bông súng tím, mía làm đường, lúa gạo… dập dìu. Tất cả đã minh chứng cho một cuộc đổi đời rất nhanh chóng của cư dân sinh sống xung quanh “rốn cá” độc đáo của vùng sông nước miền Tây.

Không biết hư thực ra sao nhưng nhiều lão nông tri điền bản xứ quả quyết: Xưa kia, có rất nhiều đàn voi khổng lồ kéo nhau đi qua đây và để lại những cái ao rộng lớn, lâu ngày biến thành Lung (ao sâu vùng ngập mặn) khổng lồ. Lâu lâu, Ngọc Hoàng hạ giới xuống trần du ngoạn nên cùng với thời gian lung này có tên Lung Ngọc Hoàng ( ?)

Theo nhà Nam bộ học Sơn Nam, Phụng Hiệp ngày xưa là một vùng đất trũng, hoang vu đầy lau sậy, người Pháp gọi là đồng sậy (Plaine des roseaux), người dân địa phương gọi là “lung”. Cách nay trên 120 năm, đã có người đặt chân đến Lung Ngọc Hoàng để khai hoang. Trước Cách mạng Tháng Tám, cũng có nhiều địa chủ đến trồng lúa và khai thác cá. Sau đó, chiến tranh tràn tới, họ bỏ chạy ra thành, Lung Ngọc Hoàng trở thành căn cứ cách mạng vững chắc trong suốt hai thời kỳ kháng chiến. Lung này trước đây cá, rùa, rắn và các loại thủy sản có rất nhiều vì không ai đánh bắt nhưng nay sản lượng đã vơi đi đáng kể dù KBT đã canh phòng rất nghiêm nhặt.

Nhiều người dân còn kể nhau nghe về câu chuyện cố Thủ tướng Võ Văn Kiệt đã nhiều lần đến đây và kiên quyết chỉ đạo bảo vệ cho bằng được KBTTN còn lại duy nhất của ĐBSCL.

Ông Lư Xuân Hội, giám đốc KBTTN thông tin: Diện tích lung hiện nay trên 2.800 ha, được phân chia làm 3 phân khu gồm: Khu Bảo vệ nghiêm nhặt; khu hành chính; khu sinh thái. KBT là một quần thể động vật, thực vật đa dạng với 76 loài chim, 31 loài bò sát, 135 loài chim nước quý hiếm như bạc má, cà cuốc, cò ốc, giang sen, đà đẩy, vạc, ác là... Chưa hết, Khu còn sở hữu 73 loài cá khác nhau. Đây vừa là rốn cá vừa là “lá phổi xanh” bảo vệ một phần sinh thái đồng bằng, đồng thời góp phần bảo tồn các giá trị về văn hóa, lịch sử của địa phương. Điều đáng mừng là hiện các loài thú, cá quý hiếm như dơi chó, chồn mực, cáo mèo, càng đước, cua đinh, rùa vàng, cá còm... xuất hiện ngày một nhiều, càng làm cho Lung Ngọc Hoàng tăng thêm sức hấp dẫn với du khách lai gần.

Trăn trở việc bảo tồn và phát huy thế mạnh du lịch

Điều mà chúng tôi hết sức lo lắng là với diện tích hàng ngàn ha rừng nhưng lực lượng bảo vệ cả khu chỉ có khoảng 10 người thì việc phòng cháy rừng và phòng, chống việc đánh bắt thủy sản, động vật quý hiếm là vô cùng nan giải.

Anh Nguyễn Quốc Thái, nhân viên bảo vệ KBTTN nói thật buồn: “Lương hợp đồng của tôi cùng với các khoản khác mỗi tháng chưa đến 2 triệu đồng. Mỗi ngày đóng tiền ăn tập thể 18.000 đồng/buổi. Đã vậy, khi bắt được các trường hợp đánh bắt trái phép, khai thác gỗ lậu mình đâu có quyền xử phạt, giữ người nên chỉ có cách duy nhất là tịch thu dụng cụ, buộc viết cam kết rồi cho đi”.

Một vấn đề nan giải khác đã kéo dài trên 30 năm qua là hiện có 120 hộ dân sống đan xen trong KBTTN từ bao đời nay nên việc phòng chống cháy rừng, đánh bắt thủy sản, động vật hoang đã  khó lại càng thêm khó.

Lý giải về vấn đề này, giám đốc KBTTN Lung Ngọc Hoàng Lư Xuân Hội cho biết: Bà con nhận đất Khu Bảo tồn từ khi Khu còn là Nông trường đã mấy mươi năm. Hiện nay, chính quyền đã vận động mọi người di tản ra khỏi nông trường với những chính sách ưu đãi như: cấp đất xây nhà tái định cư, cấp đất sản xuất nông nghiệp (bên ngoài KBTTN), ưu tiên vay vốn… nhưng chưa được sự đồng thuận cao của các hộ vì nguồn lợi thực tế hiện nay của mỗi gia đình trong KBTTTN là rất lớn. Cho nên, dự án phát triển khu du lịch sinh thái tại đây đã từng được bàn bạc, xem xét, quy hoạch rất nhiều lần vẫn đang là điều xa vời khi chưa có đường giao thông thuận tiện; 120 hộ dân vẫn “an cư” tại KBTTN; hàng chục nhân viên bảo vệ vẫn đang căng mình bảo vệ Khu Bảo tồn trước nạn cháy rừng, khai thác gỗ và đánh bắt thủy sản, động vật quý hiếm trái phép.

Thiết nghĩ, với một tài sản vô giá hiếm hoi của ĐBSCL như KBTTN Lung Ngọc Hoàng rất cần được các cấp, các ngành quan tâm, khai thác đúng mức, đúng tầm đáp ứng nhu cầu tham quan, thưởng lãm của du khách trong và ngoài nước.

Tác giả: Tô Phục Hưng

Nguồn: Tạp chí VHNT số 441, tháng 10-2020